Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες καί ἡ Θεία Λειτουργία.
(ἑρμηνευτικό σχόλιο).
Ἰωάννου Κανιολάκη,
Θεολόγου,
Δ/ντή 3ου Γυμνασίου Ρεθύμνου.
Τίς δύσκολες μέρες πού περνάει ὁ τόπος καί ὁ λαός μας, προσέρχεται νά φωτίσει παρηγορητικά καί ἐλπιδοφόρα καί νά ὁδοποιήσει ὁ ἑορτασμός τῶν Τριῶν μεγάλων Καπαδοκκῶν ἱεραρχῶν καί Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Στήν ἑορταστική σύναξη τῶν ἁγίων προσερχόμαστε, ὅπως κάθε χρόνο, ὁ λαός τοῦ Θεοῦ, οἱ ἄνθρωποι τῶν γραμμάτων, οἱ δάσκαλοι καί μαθητές πρώτιστα νά λειτουργηθοῦμε στήν τελούμενη Θεία Λειτουργία καί στή συνέχεια νά τούς τιμήσουμε ‘παντοίοις τρόποις’ ἀναγνωρίζοντας τή σημαντική προσφορά τους στην Ἐκκλησία, στήν Παιδεία, στό γένος μας καί στήν οἰκουμένη ὁλόκληρη. Τό ἔργο τους πολύπλευρο, συναρπαστικό καί μεγαλειῶδες. Εἶναι τόσα πολλά ὅσα εἶπαν, ἔγραψαν καί ἔκαναν, ‘ἅτινα ἐάν γράφηται κάθ’ ἕν οὐδέ αὐτόν οἶμαι τόν κόσμον χωρῆσαι τά γραφόμενα βιβλία’ γιά νά συνταιριάξουμε ἐδῶ τα περί τοῦ Χριστοῦ λεγόμενα στό ΙΑ΄ ἑωθινό Εὐαγγέλιο.
Γι’ αὐτό γιά τόν καθένα πού πρόκειται νά παρουσιάσει τήν πολιτεία τῶν Πατέρων, εἶναι τό φορτίο μεγάλο, ἀφοῦ προσκαλεῖται νά περικλείσει σέ λίγο χρόνο ἕνα ἔργο τεράστιο καί μεγαλειῶδες. Γιά τοῦτο ἐν προκειμένω, καί μέ τήν βεβαιότητα τῆς προσωπικῆς μας μικρότητας ἐνώπιον του μεγαλείου, τῆς ἁγιοσύνης καί τῆς προσφορᾶς τῶν Ἁγίων, τό ἀφιερωματικό ἑρμηνευτικό σχόλιο ποῦ ἀκολουθεῖ, ἀφορά μονάχα στήν σκιαγράφηση πτυχῶν τοῦ λειτουργικοῦ τους ἔργου.
Α. Εἶναι σέ ὅλους μας γνωστό πώς στήν Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας, βρίσκονται σέ συχνή χρήση σήμερα δύο λειτουργικά κείμενα – δυό Θεῖες Λειτουργίες δηλαδή, αὐτές τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου. Ὡστόσο γνωρίζουμε πώς ὑπάρχουν καί ἄλλες Λειτουργίες πού σέ ὁρισμένες Ἱερές Μητροπόλεις τελοῦνται περιστασιακά, ὅπως ἡ Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, τοῦ Ἀποστόλου Μάρκου, τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν, οἱ ὁποῖες ὅμως εἶναι καί ἀρχαιότερες ἀπό αὐτές τοῦ Βασιλείου καί Χρυσοστόμου. Ἄς γνωρίζουμε πώς μέχρι καί τήν ἐποχή τῶν μεγάλων Πατέρων τοῦ 4ου αἰ. σ’ ὅλη τή χριστιανική Οἰκουμένη βρίσκονται σέ χρήση λειτουργικά κείμενα καί εὐχαριστιακές Ἀναφορές πού προκύπτουν από μιά σχετική ἐλευθερία τῶν ποιμένων καί τῶν Ἐπισκόπων τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν μέ βάση τά ὁποῖα τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία.
Ὁ Βασίλειος πρῶτα καί ὁ Χρυσόστομος κατόπιν φαίνεται νά φροντίζουν τόσο μέ τή λειτουργική τους ἐμπειρία, ὅσο καί μέ τήν θεολογική τους συγκρότηση, στηριζόμενοι στό πλούσιο καί ποικίλο λειτουργικό ὑλικό νά συνθέσουν τίς επ΄ ὀνοματί τους φερόμενες Λειτουργίες. Αὐτή ἡ λειτουργική σύνθεση ξεκινᾶ ἀπό τήν Καισάρεια καί τήν Ἀντιόχεια, ἁπλώνεται μέ τή συμβολή καί τό κύρος τῶν Ἁγίων σ’ ὅλη σχεδόν τή Χριστιανική ἀνατολή, ὡς τήν Ἀλεξάνδρεια καί τήν Κωνσταντινούπολη καί ἐπικρατεῖ τελικά μέ τήν ἀποκρυστάλλωση τοῦ κειμένου τῆς Βυζαντινῆς Θείας Λειτουργίας. Στό ἀρχικό βέβαια κείμενο μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου προστίθενται νέα στοιχεῖα, πού χωρίς στό βάθος νά τό ἀλλοιώνουν, ἀλλ’ ἀντιθέτως τό ἐμπλουτίζουν, φθάνουν στίς μέρες μας μέ τό γνωστό σέ ὅλους μας τυπικό τέλεσης τῆς Θ.Λ. Οἱ Πατέρες συνθέτοντας τίς Λειτουργίες τους, ὄχι μόνο ἐπιχειροῦν νά προστατεύσουν τό λειτουργικό κείμενο καί τήν διδασκαλία τῆς πίστης πού αὐτά περιέχουν ἀπό φυσιολογικές ἀλλοιώσεις λόγω τῆς γεωγραφικῆς ἀνάπτυξης καί τῆς ἐλευθερίας τῶν προηγούμενων χρόνων. Πολύ περισσότερο ἀποβλέπουν στό νά κατοχυρώσουν τήν ἀλήθεια τῆς πίστης καί μέσα ἀπό τά λειτουργικά κείμενα, καθώς ἀπειλεῖται συχνά καί ἐπικίνδυνα ἀπό τίς μεγάλες αἱρέσεις τοῦ 4ου αἱ- κυρίως τόν Αρειανισμό. Οἱ δογματικές ἀλήθειες καταγράφονται ἀφ’ ἑνός στά συνοδικά κείμενα, παράλληλα ὅμως συναρμόζονται ἄρρηκτα στά λειτουργικά κείμενα τῷν Ἁγίων. Ὑπό τό ὄνομα τοῦ ἑτέρου τῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ὑπάρχει στίς λειτουργικές πηγές ἐπίσης μία Λειτουργία, ἡ ὁποία ὡς φαίνεται ἀπηχεῖ τίς παραδόσεις τοῦ Πόντου, τῆς Μ. Ἀσίας καί ἰδίως τῆς Ἀλεξάνδρειας.
Γιά λόγους πού δέ εἶναι τοῦ παρόντος οἱ Λειτουργίες πού ἐπικράτησαν ἀπό τόν 4ο αἰ. καί μετά, εἶναι ἡ ἐκτενέστερη καί ἐπισημότερη τοῦ Μ. Βασιλείου καί ἡ συντομότερη τοῦ Ἰ.τοῦ Χρυσοστόμου. Ἡ Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου σήμερα γιά λόγους λειτουργικῆς παραδόσεως καί πρακτικῆς τελεῖται μόνο 10 φορές τό χρόνο. ( τίς 5 Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστῆς, τήν Μ. Πέμπτη καί τό Μ. Σάββατο, τίς παραμονές τῷν Χριστουγέννων καί τῶν Φώτων καί τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου). Οἱ δυό Λειτουργίες δέν ἔχουν καμία δογματική διαφορά, διαφέρουν κυρίως σέ ὁρισμένες λειτουργικές ἐκφράσεις πού δέν ἀλλοιώνουν τήν πίστη καί διαφέρουν στήν ἔκταση τῶν εὐχῶν ὅπως στή Θ.Λ. τοῦ Βασιλείου, ὅπου εἶνια ἐκτενέστερες, γι’ αὐτό ἐδῶ καί τά ψαλλόμενα ὑπό τῶν ψαλτῶν μέρη εἶναι μακρόσυρτα. Αὐτό βέβαια εἶναι πολύ μεταγενέστερο γιατί ὅπως ξέρουμε ὅταν οἱ εὐχές ἀπαγγέλλονται εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ ὅπως καί εἶναι τό σωστό δέν ὑπάρχει ἀνάγκη γιά μακρόσυρτα ψαλσίματα. Ἡ Λειτουργία (εἰρήσθω ἐδῶ ἐν παρόδω) ὅπως οἱ Πατέρες τήν συνέθεσαν ἀπαιτεῖ λιτότητα καί συμμετοχή τοῦ λαοῦ στά τελούμενα, σύντομα ψαλσίματα καί παράλληλη ἀκρόαση καί ὁλόθυμη βιωματική μετοχή στό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας πού ἀποτυπώνεται στίς εὐχές καί ἰδίως στίς εὐχές τῆς Ἀναφορᾶς. Οἱ Τρεῖς Ἅγιοί μας, τέλος δέν μᾶς παρέδωσαν μόνο τίς Λειτουργίες τους. Μᾶς παρέδωσαν, ἕναν τεράστιο πλοῦτο ἑρμηνευτικῶν σχολίων μέ τά ὁποῖα μᾶς συνδράμουν στό νά κατανοήσουμε βιωματικά τό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας, τῆς ἀλήθειες τῆς πίστης πού ἐνυπάρχουν στά λειτουργικά τους κείμενα. Μᾶς μυσταγωγοῦν στούς τύπους καί στούς συμβολισμούς, στά τελούμενα καί στά λεγόμενα τῆς Εὐχαριστιακῆς Λειτουργίας. Ἐξαίρετοι εἶναι εδῶ οἱ Κατηχήσεις τοῦ Χρυσοστόμου. Μέ τή βοήθεια αὐτῶν τῶν ὑπομνηματισμῶν θά ἐπιχειρήσουμε στή συνέχεια νά προσεγγίσουμε θέματα τῆς Θείας Λειτουργίας, ὄχι μόνο γιά νά γίνουμε κοινωνοί τοῦ λειτουργικοῦ αὐτοῦ ἔργου, ἀλλά πολύ περισσότερο ἴσως, μέ τό δικό τους φῶς νά εἰσέλθουμε στό κεκρυμμένο καί ἀπόθετον κάλλος τοῦ εὐχαριστιακοῦ μας μυστηρίου.
Β1. Σύμφωνα μέ τήν λειτουργική μας παράδοση, ὅπως αὐτή μας ἔφτασε ἀπό τά πρῶτα χριστιανικά χρόνια διά μέσου τῶν πατέρων, ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι στήν πραγματικότητα τό μυστήριο τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ διά τῆς ὁποίας ἐγκαινιάζεται ἡ Βασιλεία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ και εἶναι ταυτόχρονα, ἡ σύναξη, ἡ ἐπισυναγωγή τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, στόν τόπο τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ ὅπου τελεσιουργεῖται ἡ οὐράνια Λειτουργία καί παρατίθεται ἡ Ἐσχατολογική Τράπεζα τοῦ Κυρίου. Ἡ Ευχαριστιακή Σύναξη τελῶντας τήν Λειτουργία βρίσκεται ἤδη καί βιώνει αὐτό πού ἔρχεται, τό μυστήριο τῆς Βασιλείας μαζί μέ τούς ἀγγέλους καί τούς Αγίους τοῦ Θεοῦ. Ἡ Θ.Λ. γι’ αὐτό καί ἀρχίζει μέ τό: Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία…... Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς λέγει πώς ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ στήν Θ.Λ. μεταμορφώνει τήν γῆ σέ οὐρανό. Ὁ ἴδιος ὁ ναός ὅπου τελεῖται ἡ Λειτουργία εἶναι τόπος ἀγγέλων, τόπος ἀρχαγγέλων, βασιλεία Θεοῦ, αὐτός ὁ ουρανός . Μπαίνοντας στόν ναό μοιάζει: νά εἰσερχόμεθα εἰς βασίλεια τῶν οὐρανῶν, ἀστραπτόντων ἐπιβαίνομεν χωρίων. Ἕνα λιμάνι γιά ὅλους μας εἶναι ὁ ναός πού μᾶς ἀποδιώχνει τίς βιοτικές μέριμνες, μᾶς προστατεύει ἀπό τίς θύελλες τῆς ζωῆς. Καί εἶναι μεγάλη ἡ ὠφέλεια πού ἀποκομίζουμε ὅταν ἐρχόμαστε τήν ὥρα τῆς λατρευτικῆς σύναξης, τότε: πού οἱ προφήτες κράζουν ἀπό παντοῦ, πού οἱ ἀπόστολοι κηρύττουν, πού ὁ Χριστός στέκει στό μέσον, πού το Ἅγιο Πνεῦμα χαρίζει τήν δική του ευφροσύνη . Ἐδῶ εἶναι ὁ Χριστός πού μᾶς μυσταγωγεῖ στό μυστήριο τῆς Βασιλείας Του . Και ὅσοι μετέχουν στήν τράπεζα τῆς Βασιλείας πηγαίνουν : ἀπό τραπέζης ἐπί τράπεζαν, τῆς ἔτι καλυπτομένης ἐπί τήν ἤδη φανερουμένην, κατά τόν Νικόλαο τόν Καβάσιλα . Τήν Βασιλεία τήν ἔφερε στόν κόσμο ὁ Χριστός. Μέ τή Σταυρική θυσία καί τήν Ἀνάστασή Του ὁ Χριστός μᾶς ἔδειξε τό δρόμο πρός τήν Βασιλεία. Θά μᾶς πεῖ ἐδῶ ὁ Χρυσόστομος: μέ τό Σταυρό τοῦ Χριστοῦ βρήκαμε τήν θύρα τῆς Βασιλείας
Τό πρῶτο μέρος τῆς Θ.Λ. πού ἐκτείνεται μέχρι τήν ἀκρόαση τοῦ Εὐαγγελίου καί τό κήρυγμα ὀνομάζεται Λειτουργία τοῦ Λόγου. Καί αὐτό γιατί ἀμέσως ἀμέσως παροντοποιεῖ τόν Σαρκωθέντα Λόγο τοῦ Θεοῦ, τόν Μονογενή Υἱό και Λόγο, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Τά Αντίφωνα μέ τούς στίχους από τους Ψαλμούς σημαίνουν τήν πρώτη φάση τῆς ἐπί γῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, σημαίνουν τόν καιρό πού ὁ Βαπτιστής καί Πρόδρομος Ἰωάννης προανήγγελε τον ερχομό Του. Μαζί καί τά εφύμνια τῆς Θεοτόκου μας τονίζουν τήν Θεομητορική παρουσία στήν Ἔλευση τοῦ Λυτρωτή. Ἔτσι προετοιμαζόμαστε γιά νά Τόν ὑποδεχθοῦμε στήν Σύναξη. Μέ τρόπο θριαμβικό ψάλλοντας τόν ἐπινίκιο ὕμνο: Ὁ Μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ…, ἔχουμε μιά πρώτη ἐμπειρία καί πρόγευση τῆς παρουσίας Του. Λίγες γραμμές σάν ἐμβατήριο καί σέ αὐτές ὁλόκληρη ἡ ἐν Χριστῶ Οἰκονομία, ὅλο τό ἔργο τοῦ ἐρχόμενου, Ἐκείνου πού ὅπως λέγει ὁ Χρυσόστομος: Δούλου μορφήν ὁ ἐν τοῖς κόλποις τοῖς πατρικοῖς τυγχάνων λαβεῖν κατεδέξατο… καί κατά μικρόν αὐξηθῆναι και περιτμηθῆναι καί θυσίαν ἀνενεγκεῖν καί πεινῆσαι και διψῆσαι και κοπιᾶσαι και τελευταῖον και θάνατον ὑπομεῖναι….Καί πάντα ταῦτα δι’ ἡμᾶς καί τήν ἡμετέραν σωτηρίαν κατεδέξατο ὁ τῶν ἀπάντων δημιουργός και ἀναλλοίωτος… . .
Ἤδη φθάσαμε στήν Εἴσοδο τοῦ Εὐαγγελίου. Μέ τήν εἴσοδο τοῦ Εὐαγγελίου ἄρχιζε ἡ ἡ Θ.Λ μέχρι περίπου τόν 7ο αἰ. Ὁ λειτουργός κρατώντας τό ἱερό Εὐαγγέλιο εἰσέρχεται μαζί μέ τόν λαό στόν Ναό. Ἡ εἴσοδος εἶναι φανέρωση τῆς παρουσίας τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἡ εἰκόνα καί ὁ τύπος τῆς πρώτης διά τῆς σαρκός παρουσίας τοῦ Υἱοῦ στόν κόσμο ποῦ λύτρωσε τήν ὑποδουλωμένη στή φθορά ἀνθρώπινη φύση καί τήν ξαναέφερε στήν ἀρχική χάρη τῆς Βασιλείας. Εἰσερχόμενος στό ναό ὁ λαός τοῦ Θεοῦ ἀλλάζει πορεία καί προσανατολισμό, εἰσέρχεται στήν Καινή ζωή τοῦ Χριστοῦ, ἔρχεται σέ κοινωνία μέ τό Θεό, ἑτοιμάζεται νά γίνει ὁμοτράπεζός Του στήν τράπεζα τῆς Βασιλείας. Ὁ Χριστός μᾶς ὁδοποιεῖ στήν νέα μας πορεία καί μεῖς τόν δοξολογοῦμε καί τόν προσκυνοῦμε: Δεῦτε προσκυνήσωμεν καί προσπέσωμεν αὐτῶ…, ψάλλομε μετά τήν Εἴσοδο ἔχοντας μπροστά μας τό Ἱερό Εὐαγγέλιο –τύπο καί εἰκόνα πλέον τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Ἔχομε πλέον εἰσέλθει στόν τόπο τῆς Βασιλείας. Στήν εὐχή τῆς εἰσόδου ὁ ἱερέας ἱστάμενος μπροστά ἀπό τήν Πύλη τοῦ Ἱεροῦ λέγει μεταξύ ἄλλων: ὁ Θεός ἡμῶν ὁ καταστήσας ἐν οὐρανοῖς τάγματα καί στρατιᾶς ἀγγέλων καί ἀρχαγγέλων εἰς λειτουργίαν τῆς σῆς δόξης, ποίησον σύν τῆ εἰσόδω ἡμῶν εἴσοδον ἁγίων ἀγγέλων γενέσθαι, συλλειτουργούντων ἡμῶν τήν σήν ἀγαθότητα.
Εἴμαστε στόν τόπο πλέον τῆς οὐράνιας λειτουργίας. Εἰσήλθαμε διά τῆς Εἰσόδου τοῦ Εὐαγγελίου, μαζί μέ τούς ἀγγέλους, ὅλοι μαζί γίναμε ἕνας χορός, συγχορευτές τῶν ἀγγέλων καί τῶν ἀρχαγγέλων. Ὅλοι μαζί, ὁρατή καί ἀόρατη δημιουργία, ἀναπέμπουμε πρός τήν Ἁγία Τριάδα τόν Τρισάγιο ὕμνο. Ἀκοῦμε ἐδῶ τόν πανηγυρικό λόγο τοῦ Χρυσοστόμου: Ὤ τῶν Χριστοῦ δωρημάτων˙ ἄνω στρατιαί δοξολογούσιν ἀγγέλων˙ κάτω ἐν ἐκκλησίαις χοροστατοῦντες ἄνθρωποι τήν αὐτή ἐκείνοις ἐκμιμοῦνται δοξολογίαν˙ ἄνω τα σεραφείμ τόν τρισάγιον ὕμνον ἀναβοᾶ, κάτω τόν αὐτόν ὕμνον ἡ τῶν ἀνθρώπων ἀναπέμπει πληθύς. Κοινή τῶν ἐπουρανίων καί τῶν ἐπιγείων συγκροτεῖται πανήγυρις. Μία εὐχαριστία, ἕν ἀγαλλίαμα, μία εὐφρόσυνος χοροστασία .
Ἀκολουθεῖ τώρα ἡ ἀκρόαση τῶν Ἀναγνωσμάτων. Μέ αὐτά κορυφώνεται ἡ Λειτουργία τοῦ Λόγου. Ζοῦμε στήν πληρότητά του τό μυστήριο τῆς Θείας παρουσίας. Μέ τήν Εἴσοδο τό Εὐαγγέλιο παρουσιάζεται κλειστό δηλώνοντας τήν πρώτη παρουσία τοῦ Κυρίου. Ὁ Νικόλαος ὁ Καβάσιλας μᾶς ἑρμηνεύει ἐδῶ πῶς μέ τό κλειστό Εὐαγγέλιο τῆς εἰσόδου ὁ Κύριος ἐμφανίζεται σιωπηλός. Τώρα μιλοῦν οἱ προφῆτες καί ὁ Πρόδρομος γι’ Αὐτόν. Ἦταν ἡ σειρά τῶν Ἀντιφώνων καί τῶν προκειμένων τῶν ἱερῶν Ἀναγνωσμάτων. Τώρα μέ τά Ἀναγνώσατα ἦρθε ὁ σειρά τοῦ ἴδιου του Κυρίου στήν τελειότερη ἐμφάνισή του, νά μιλήσει ἀνοικτά καί δημόσια στό λαό του. Προηγεῖται τό Ἀποστολικό Ἁνάγνωσμα γιά νά ἀκολουθήσει τό Εὐαγγελικό ποῦ περιέχει τά τελειότερα σημεῖα τῆς φανέρωσης τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ἡ ψαλμωδία τοῦ πρό τοῦ Εὐαγγελίου προκειμένου, τοῦ Ἀληλλούια μᾶς τονίζει πανηγυρικά τόν ἐρχομό τοῦ Κυρίου. Αἰνεῖτε τόν Θεό, ὅτι ἔρχεται: Χαρούμενος χαιρετισμός τοῦ λαοῦ γιά τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στή Σύναξη.
Ὁ λειτουργός διαβάζοντας τό Εὐαγγέλιο δανείζει τό στόμα καί τή φωνή του στόν Λόγο. Εἶναι σάν νά ἀκοῦμε τόν ἴδιο τόν Χριστό νά μᾶς χαρίζει τό Εὐαγγέλιο τῆς Βασιλείας του. Τόν ἀκοῦμε καί τόν βλέπουμε καθαρότατα μέ τίς αἰσθήσεις τῆς πίστης μας, εἶναι ἀνάμεσά μας καί μᾶς καλεῖ στήν Βασιλεία Του. Τό Εὐαγγέλιο εἶναι αὐτό ποῦ γνωστοποιεῖ τό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας στό κόσμο, ἡ χαρούμενη ἀγγελία ὅτι ὁ Θεός ἦρθε στόν κόσμο. Τί μπορεῖ νά ἐξισωθεῖ μέ τά Εὐαγγέλια ἀναφωνεῖ ὁ Χρυσόστομος. Ὁ μόνος ἀληθινός λόγος εἶναι γιά τό Χριστό…ὅλα τα ἄλλα εἶναι λέξεις μόνον, τά κηρύγματα ὅμως τῶν ἁλιέων εἶναι γνήσια καί ἀληθινά εὐαγγέλια, ὄχι μόνο ἐπειδή εἶναι σταθερά καί ἀκλόνητα ἀγαθά, ἀλλά γιατί μᾶς δόθηκαν ἀπό τόν ἴδιο τό Θεό, γιατί ἀγαπηθήκαμε ἀπό τό Θεό καί πήραμε αὐτά ποῦ πήραμε .
Τό Εὐαγγέλιο εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ποῦ μᾶς ἔρχεται ὄχι πλέον ἀπό τό παρελθόν μέσα στό ἱστορικό καί λειτουργικό παρόν. Εἶναι μιά προτύπωση ἐπίσης τῆς συντέλειας τοῦ κόσμου. Μοιάζει σάν νά ἔρχεται πλέον ἀπό τό μέλλον, ἀπό τό μέλλον τῆς Βασιλείας. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής μᾶς λέγει πῶς ὅταν πιά κηρυχθεῖ τό Εὐαγγέλιο σέ ὅλο τόν κόσμο, τότε ἤξει τό τέλος.(μυσταγωγία σελ 192) Ζοῦμε πιά σάν αὐτό τό τέλος νά ἦρθε, γιατί ἤδη ὁ Λόγος μᾶς ἔφερε στόν τόπο τῆς οὐράνιας Βασιλείας.
Τώρα σειρά ἔχει το κήρυγμα. Μέ αὐτό πού ἀποτελεῖ ἀπαραίτητο λειτουργικό και ὀργανικό μέρος τῆς Θ.Λ., μιά οὐσιαστική λειτουργική πράξη ὁλοκληρώνεται ἡ Λειτουργία τοῦ Λόγου. Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία στό τέλος τοῦ κηρύγματος ὁ λαός ἀπαντοῦσε μέ τό "Ἀμήν", γιά νά δηλώσει τήν ἀποδοχή ὃλων ἐκείνων πού ἀποκάλυψε σ' αὐτούς ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ἡ διδαχή τῆς Ἐκκλησίας διά στόματος τοῦ Ἐπισκόπου ἢ τοῦ Ἱερέα.
Ἡ Λειτουργία τοῦ Λόγου πού ἤδη φθάνει στό τέλος της λειτουργεῖ οὐσιαστικά παιδαγωγικά προετοιμάζοντας τό λαό τοῦ Θεοῦ διά τῆς διδαχῆς τοῦ Λόγου νά μετάσχει στό μυστήριο τῆς Ἀναφορᾶς πού ἀκολουθεῖ. Στή συνάφεια αὐτή ἀνήκει καί τό κήρυγμα, πού ἐνταγμένο στό ὃλο πλαίσιο τῆς Θ.Λ., ἀποκτᾶ χαρακτήρα μυσταγωγικό, δηλαδή παιδαγωγεῖ τούς πιστούς στήν οὐσιαστική καί ἂξια μετοχή στή λατρεία καί ἰδιαίτερα ἐν προκειμένω στήν Εὐχαριστία, σ' αὐτό δηλ. πού ἀποτελεῖ καί τόν ἒσχατο σκοπό τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί πράξης: τή μετοχή στό Εὐχαριστιακό Μυστήριο καί τή Θεία Κοινωνία. Ἡ Λειτουργία τοῦ Λόγου, το μυστήριο τοῦ Λόγου μέ τήν ἀκρόαση τῶν Αναγνωσμάτων καί τό κήρυγμα μᾶς ὁδηγεῖ στό ἂλλο Μυστήριο πού ἀκολουθεῖ, τό Μυστήριο τῆς Ἀναφορᾶς, τῆς θυσίας τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως πού θά τελεσιουργηθεῖ στό θυσιαστήριο. Αὐτό σημαίνει πώς τό Μυστήριο τοῦ Χριστοῦ δέν περιορίζεται στό λόγο, στή διδαχή, ἀλλά ἐκπληρώνεται πάνω στό Σταυρό καί στήν Ἀνάσταση. Ὁ Χριστός δέν εἶναι ἁπλά ἓνας κήρυκας τῆς ἀληθείας, ἀλλά εἶναι ὁ Χριστός τοῦ Σταυροῦ, τοῦ Τάφου καί τῆς τριημέρου Ἀναστάσεως.
Ἡ Θ.Λ. συμβολίζει τήν ἀνάβαση τοῦ πιστοῦ καί τοῦ κόσμου στό Θεό. Ἡ ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι τό τέλος τῆς πορείας αὐτῆς. Μέ πιό ἁπλά λόγια μέ τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου στή Θ.Λ. ὁ κόσμος καί ὁ ἂνθρωπος - ἐκείνοι πού κρίθηκαν ἂξιοι μετά τήν κρίση - βρίσκονται ἢδη στή Βασιλεία καί εἶναι ἓτοιμοι νά χαροῦν τά ἀγαθά της πού θά προσφερθοῦν μέ τήν κοινωνία τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων στό ἐσχατολογικό Δεῖπνο τῆς Βασιλείας. Ἔτσι με το τέλος τῆς Λειτουργίας τοῦ Λόγου ἡ Ἐκκλησία ἒχει ἐκπληρώσει τόν ἒσχατο σκοπό της: βρίσκεται ἢδη περί τόν Χριστό στό ὑπερουράνιο θυσιαστήριο καί ἑτοιμάζεται νά τελέσει τήν οὐράνια Λειτουργία.
Β2. Τό β΄μέρος τῆς Θ.Λ., ἡ Λειτουργία τοῦ Λόγου ἤ τοῦ Μυστηρίου ἀρχίζει μέ τό χερουβικό. Μέ τή ψαλμωδία τοῦ χερουβικοῦ καλύπτεται ὁ χρόνος κατά τόν ὁποῖο ὁ Ἱερέας ἑτοιμάζεται γιά τή Εἴσοδο τῶν Τιμίων Δώρων. Διαβάζει μυστικά γιατί ἀφορᾶ ἀποκλειστικά τόν ἴδιο, τήν εὐχή τοῦ Χερουβικοῦ: "Οὐδείς ἄξιος...", μέ τήν ὁποία παρακαλεῖ τό Θεό νά τόν ἀξιώσει στή τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς Εὐχαριστίας καί τόν εὐχαριστεῖ γι’ αὐτο, γιατί παρά τήν ἀναξιότητά του, τοῦ χάρισε τή δική Του ἱερωσύνη καί τόν κατέστησε στή θέση αὐτή τοῦ Λειτουργοῦ τῶν μυστηρίων: "Σέ τοίνυν δυσωπῶ τόν μόνο ἀγαθόν καί εὐήκοον. Ἐπίβλεψον ἐπ' ἐμέ τόν ἁμαρτωλόν καί ἀχρεῖον δοῦλον σου.... καί ἰκάνωσον μέ τῆ δυνάμει τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος, ἐνδεδυμένον τῆς σῆς ἱερατείας χάριν, παραστῆναι τῆ ἁγία σου ταύτη τραπέζη καί ἱερουργῆσαι τό ἄχραντόν σου σῶμα καί τό τίμιον αἷμα" . Θυμιάζει κατόπιν λέγοντας τόν Ψαλμό τῆς Μετανοίας "Ἐλέησον μέ ὁ Θεός...", νίπτει τά χέρια του - ὡς σύμβολο καθαρότητας καί ζητεῖ συγχώρεση ἀπό τό λαό. Καί τώρα εἶναι ἕτοιμος γιά τήν Εἴσοδο. Τά Δῶρα, τό κρασί καί τό ψωμί πού σέ λίγο θά καθαγιασθοῦν καί θά μεταβληθοῦν σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, προσφερθέντα ἀπό τό λαό τοῦ Θεοῦ, ἔχουν προετοιμασθεῖ κατάλληλα σέ μιά μικρή Ἀκολουθία στήν Πρόθεση πού ὀνομάζεται Προσκομιδή. Ἡ προσφορά τῶν Δώρων εἶναι ἡ ἀπόθεση τῆς ζωῆς μας ὁλόκληρης στό Χριστό. Ἡ ζωή μας ὡς κρασί καί ψωμί παρατίθενται στό Χριστό γιά νά γίνει ἡ ἴδια ζωή ἐν Χριστῷ, ζωή τοῦ Χριστοῦ, νά γίνει Χριστός καί νά μᾶς ἀντιπροσφερθεῖ εἰς ζωήν αἰώνιον ἀπό τόν ἴδιο τόν Χριστό ὡς ἡ δική Του ζωή, ὅπως μᾶς προσφέρθηκε τῷ καιρῶ ἐκείνω πάνω στό Σταυρό. Ἡ ἱερουργία αὐτῆς τῆς θυσίας θά τελεσιουργηθεῖ σέ λίγο πάνω στήν Τράπεζα τοῦ Κυρίου, τήν ἁγία Τράπεζα, ὅπου τα Δῶρα πιά μετά τήν Εἴσοδο ἔχουν τοποθετηθεῖ.
Ὁ Ἱερέας ἐνῶ ἀπαγγέλονται οἱ δεήσεις τῶν Πληρωτικῶν διαβάζει τήν εὐχή τῆς Προσκομιδῆς ἐντείνοντας τήν προετοιμασία του καί καθαρίζοντας τόν ἑαυτό του. Προσεύχεται ὄχι μόνον γιά τόν ἑαυτό του, ἀλλά καί γιά τό λαό πού παρευρίσκεται. Καί ἀμέσως εὔχεται γιά ἄλλη μιά φορά τήν εἰρήνη. Πολλές φορές στή Θ. Λ. ἀλλά καί σέ ὅλη τή λατρεία, ὁ Ἱερέας μᾶς καλεῖ καί εὔχεται σέ μᾶς τήν εἰρήνη: "Εἰρήνη πάσι", "Καί τῷ πνεύματί σου" ἀπαντᾶ ὁ λαός. Αὐτή ἡ συνεχής πρόσκληση στήν εἰρήνη ὀφείλεται στό ὅτι ἡ εἰρήνη μεταξύ μας καί μέ τό Θεό εἶναι ἡ πηγή καθενός καλοῦ. Ὁ Χρυσόστομος λέγει ἐδῶ ,πώς τό νά ἀπολαμβάνουμε εἰρήνη ὅσοι εἴμαστε κοντά στό Θεό εἶναι ἕνας ἀκόμης σπουδαῖος τρόπος τῆς φροντίδας του γιά μᾶς . Καί ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἐδῶ θά συμπληρώσει πώς: Θεοῦ καί τῶν θείων ἐγγύς, ὅσοι τό τῆς εἰρήνης ἀγαθόν ἀσπαζόμενοι φαίνονται .
Στήν προετοιμασία μας γιά τήν τέλεση τῆς Εὐχαριστίας τό πρῶτο πού ἀπαιτεῖται εἶναι ἡ εἰρήνη. Μαζί μέ αὐτήν καί μετά ἀπό αὐτήν ἀπαιτεῖται ἡ διακήρυξη τῆς ἀγάπης μέ τόν ἀσπασμό τῆς ἀγάπης καί ἡ ὁμολογία τῆς πίστης στό Θεό μέ τήν ἀπαγγελία τοῦ Συμβόλου τῆς πίστης: Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἵνα ἐν ὁμονοία ὁμολογήσωμεν,- Πάτερα Υἱόν καί ἅγιον Πνεῦμα Τριάδα ὁμοούσιον καί ἀχώριστον. Ἐδῶ γίνεται και ὁ ἀσπασμός τῆς ἀγάπης, ἡ ἐμπειρία τῆς ἑνώσεως τῶν πιστῶν μεταξύ τους καί μέ τό Θεό. Λέγει ἐδῶ ὁ Χρυσόστομος: Μνημονεύσωμεν οὖν ἀγαπητοί τῶν ἁγίων φιλημάτων καί τοῦ φρικωδεστάτου ἀσπασμοῦ τοῦ πρός ἀλληλους˙ τοῦτο γάρ συμπλέκει τάς διανοίας ἡμῶν καί ποιεῖ ἕν σῶμα γενέσθαι ἅπαντας . Καί ἐπειδή ἄνθρωπος εἶναι ναός τοῦ Θεοῦ, ὅταν ἀνταλάσσουμε τόν ἀσπασμό, συμπληρώνει, τά πρόθυρα φιλοῦμεν τοῦ ναοῦ καί τήν εἴσοδον… καί διά τούτων τῶν θυρῶν εἰσῆλθε καί εἰσέρχεται πρός ἡμᾶς ὁ Χριστός ἡνίκα ἄν κοινωνῶμεν . Καί ἀλλοῦ λέγει: μηδείς τῶν ἐχόντων ἐχθρόν προσίτω τῆ ἱερᾶ τραπέζη καί δεχέσθω τό σῶμα τοῦ Κυρίου…. ἐχθρόν ἔχεις; Μή προσέλθης. Βούλει προσελθεῖν; καταλλάγηθι καί τότε προσελθῶν ἆψαι τοῦ ἱεροῦ . Ὁ ἀσπασμός μοιάζει μέσα στήν Ἐκκλησία σάν μιά μικρή τελετή, ἕνα ὁρατό σημάδι, ποῦ φανερώνει πραγματικά τήν ἐκχυνόμενη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός ὅλους μας. Ὁ Χριστός ἐργάζεται μέ ὅλες μας τίς χειρονομίες, πράξεις καί τελετές, καί κάθε τί τό ὁρατό γίνεται θέαση τῷν ἀοράτων. Ἔτσι μποροῦμε νά καταλάβουμε τό γιατί στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἡ προσφορά τῆς εἰρήνης καί ὁ ἀσπασμός τῆς ἀγάπης ἦταν οἱ πρῶτες πράξεις τῆς Λειτουργίας, δηλαδή τῆς ἴδιας τῆς Εὐχαριστίας. Μόνο ὅταν εἴμαστε ἐνδεδυμένοι αὐτήν τήν ἀγάπη Τοῦ Χριστοῦ μποροῦμε νά ἐπιτελέσουμε τήν Εὐχαριστία, νά συμμετάσχουμε στό Σῶμα καί τό Αἷμα Του καί νά περιμένουμε τή Βασιλεία Του .
Τό: Πατέρα Υἱόν καί ἅγιον Πνεῦμα Τριάδα ὁμοούσιον καί ἀχώριστον, θά συνοδευτεῖ ἀπό τήν προτροπή Τάς θύρας τάς θύρας ἐν σοφία πρόσχωμεν καί τήν ἀπαγγελία τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως. Ἡ προτροπή "Τάς θύρας, τάς θύρας" ἀπευθύνεται πρός ἐκείνους πού στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἦταν ὑπεύθυνοι νά προσέχουν τίς θύρες τοῦ ναοῦ κατά τή Θ.Λ. γιά νά μήν εἰσέλθει κανείς ποῦ δέν ἔχει μυηθεῖ στήν πίστη καί δέν ἔχει βαπτισθεῖ. Τό δεύτερο μέρος τοῦ παραγγέλματος "ἐν σοφία πρόσχωμεν", μᾶς καλεῖ νά εἴμαστε σέ προσοχή καί ἐγρήγορση κατά τήν ὥρα τῆς ἀπαγγελίας τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως. Στή Θεία Εὐχαριστία δέν μποροῦν νά μετάσχουν ὅσοι δέν ἔχουν γνωρίσει καί δέν ἔχουν δεχθεῖ ἀκόμα τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας. Γι' αὐτό λίγο πρίν καί μετά τήν ἀκρόαση τῶν Ἀναγνωσμάτων, οἱ κατηχούμενοι ἀποχωροῦσαν. Καί τώρα σάν ἐπιβεβαίωση τῆς παρουσίας ἐκείνων ποῦ ἔχουν βαπτισθεῖ καί τῆς ἀταλάντευτης πίστης τους στό Θεό καί μαρτυρία τῆς ἀποδοχῆς τῆς πίστης, ἀλλά καί ὡς βασική προϋπόθεση τῆς μετοχῆς στά μυστήρια ἀπαγγέλλεται ἀπό ὅλους το Σύμβολο τῆς Πίστεως. Πιστεύω εἰς ἕναν Θεόν…. Τό σύμβολο τῆς πίστεως εἶναι ἡ ἀπάντηση τῆς ἀνθρώπινης σοφίας στήν σοφία τοῦ Θεοῦ. Μέ αὐτό οἱ ἄνθρωποι ἀπαριθμοῦμε καί ὁμολογοῦμε ὅλα ὅσα ἔκανε ὁ Θεός γιά μᾶς. Καί ὅπως ὁ Χρυσόστομος λέγει, ἀπέναντί σε αὐτές τίς δωρεές δέν μποροῦμε τίποτα ἄλλο νά προσφέρουμε σ’ Αὐτόν παρά νά ὁμολογουμε τίς τόσες μεγάλες εὐεργεσίες καί νά τόν εὐχαριστοῦμε γι’αὐτές .
Πορευόμαστε μῆμα μέ βῆμα στό μυστήριο. Ὁ ἱερουργός στό σημεῖο αὐτό θά μᾶς καλέσει: Στῶμεν καλῶς….ἐν εἰρήνη προσφέρειν. Ὁ ἱερός Χρυσόστομός μας λέγει πῶς ἡ προτροπή αὐτή βρίσκεται στό κατάλληλο σημεῖο, σ’ αὐτό πού πρόκειται νά ἀρχίσει ἡ Αγία Ἀναφορά. Ἕνας διάλογος διαμοίβεται πλέον μέ τά κελεύσματα καί τίς ἐκφωνήσεις τοῦ ἱερουργοῦ καί τήν ἀπάντηση τοῦ συναγμένου στήν Εὐχαριστία λαοῦ. Στῶμεν καλῶς… ἔλεον εἰρήνης,….. Ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. κλπ.
Καλούμαστε να στεκόμαστε ὅπως πρέπει ἀπέναντι στό Θεό τήν ὥρα τούτη τοῦ μυστηρίου, νά τοῦ ἀντιπροσφέρουμε τά Δῶρα τῆς ἀγάπης του, νά στεκόμαστε μέ εἰρήνη καί ἀγάπη πρός Αὐτόν καί τούς ἀδελφούς μας. Ἄς παραθέσουμε καί ἐδῶ λίγα λόγια τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: Προσπάθησε νά καταλάβεις κοντά σέ ποιόν στέκεσαι. Μαζί μέ ποιούς πρόκειται νά ἐπικαλεσθεῖς τό Θεό, μαζί μέ τούς ἀγγέλους, τά χερουβείμ. Κανείς λοιπόν δέν πρέπει νά μετέχει στούς ἱερούς καί μυστικούς τούτους ὕμνους μέ χαλαρή προθυμία… Ἀλλά ἀφοῦ ἀπομακρύνει ὅλες τίς γήινες σκέψεις ἀπό τό νοῦ καί μεταφέρει τόν ἑαυτό τοῦ ὁλόκληρο στόν οὐρανό, σάν νά στέκεται κοντά τόν ἴδιο το θρόνο τῆς δόξης του….. τότε ἅς προσφέρει τόν πανάγιο ὕμνο στό Θεό…. .
Στή Θ.Λ γινόμαστε μέτοχοι τῶν δωρεῶν τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἀπό τήν πηγή ποῦ εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Πατρός διά τῆς ὁδοῦ καί τῆς θύρας πού εἶναι ἡ χάρις τοῦ Υἱοῦ ἔρχεται σέ μᾶς ἡ κοινωνία τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Θ.Λ εἶναι ἡ κοινωνία μας μέ τόν Τριαδικό Θεό, ἡ ζωή πού μᾶς προσφέρεται εἶναι ἡ ζωή τῆς Ἁγίας Τριάδος. Μᾶς λέγει ἐδῶ ὁ Μέγας Βασίλειος: Ἡ ζωή ἡμῖν ἀπό τοῦ Θεοῦ διά Χριστοῦ ἐν ἁγίω Πνεύματι . Γι’αὐτό ἐδῶ ὁ ἱερέας μᾶς δίνει τήν ἀποστολική Εὐλογία: Ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ…………
Η Θ.Λ εἶναι μία Ἁγία Ἀναφορά: τό ἀνέβασμα τῶν πιστῶν καί τῆς προσφορᾶς στόν οὐρανό. Τά Τίμια Δῶρα ὑψώνονται στό οὐράνιο θυσιαστήριο. Ἐκεῖ μας καλεῖ τώρα ὁ ἱερουργός. Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας, και ἐμεῖς ἀπαντοῦμε, Ἔχομεν πρός τόν Κύριον. Μήν ἀφήσεις, λέγει ὁ Χρυσόστομος, κανένα ἀπό τά δουλικά καί ἀνελεύθερα πάθη νά ἀνεβοῦν μαζί σου στόν τόπο τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς. .. Ἀνέβα μόνος ἐκεῖ ὅπου τίποτα τό γήινο δέν πρέπει νά ἀνεβεῖ. Ἄφησε κάτω στή γῆ κάθε ἀνόητο καί ἄλογο πάθος .
Τώρα πιά εἶναι ὅλα ἕτοιμα γιά νά ἀρχίσει καί νά τελειωθεῖ τό μυστήριο
Ἀρχίζουμε μέ τή προτροπή τοῦ ἱερουργοῦ: Εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίω. Ἐδῶ ποῦ πλέον βρισκόμαστε καταξιωμένοι ἀπό τή Χάρη καί τήν ἀγάπη Του καί ἱστάμενοι γύρω ἀπό τό ὑπερουράνιο θυσιαστήριο δέν μάς απομένει παρά νά ἀναγγείλουμε τίς εὐχαριστίες μας στόν Κύριο μέ τό μυστήριο τῆς Ἁγίας Ἀναφορᾶς. Αὐτό εἶναι τό μόνο Ἄξιον καί δίκαιον πού ταιριάζει τήν ὥρα αὐτή.
Τό Μυστήριο ποῦ τήν ὥρα τούτη τελεσιουργεῖται ὀνομάζεται Εὐχαριστία. Καί αὐτό γιατί ἀποτελεῖ ἀνάμνηση τῶν εὐεργεσιῶν τοῦ Θεοῦ. Εὐχαριστοῦμε τό Θεό, μᾶς λέγει ὁ Χρυσόστομος, γιά τήν οἰκουμένη ὁλόκληρη, γιά τά παρελθόντα καί γιά τά παρόντα. Γιά ὅσα συνέβησαν καί ὅσα θά συμβοῦν. Καί δέν εἶναι μόνο ὁ ἱερουργός ποῦ ἀναφέρει τήν εὐχαριστία. Εἶναι ὁ Λαός ὅλος, ἡ σύναξη σάν ἕνα σῶμα. Ἀξιομνημόνευτοι εἶναι εδῶ οἱ λόγοι τῆς εὐχαριστίας που ἀναφέρονται στήν Λειτουργία τοῦ Γρηγορίου: Ἅγιος, ἅγιος εἶ , Κύριε και πανάγιος˙ ἐξαίρετόν σοι τῆς οὐσίας το φέγγος, ἄφραστος σου τῆς σοφίας ἡ δύναμις, οὐδείς ἡμῶν ἐκμετρήσει τῆς σῆς φιλανθρωπίας τό πέλαγος. Ἐποίησάς με ἄνθρωπον, ὡς φιλάνθρωπος, οὐκ αὐτός τῆς ἐμῆς ἐπιδεής δουλείας, ἐγώ δε μᾶλλον χρήζων τῆς σῆς δεσποτείας. Οὐρανόν μοι πρός ὄροφον ἔστησας, γῆν μοι πρός βάσιν κατέπτηξας, δι’ ἐμέ θάλασσαν ἐχαλίνωσας… .
Ἔτσι ἀφοῦ ἐκδηλωθεῖ αὐτή ἡ εὐχαριστιακή συμφωνία τότε ὁ ἱερέας ἀρχίζει τήν ἀνάγνωση τῆς εὐχῆς μέ τήν ὁποία ἀρχίζει ἡ Εὐχαριστιακή Ἀναφορά τῶν Τιμίων Δώρων.
Ἡ Ἁγία Ἀναφορά ἀρχίζε με τήν ἱερατική εὐχή. Ἂξιον καί δίκαιον σέ ὑμνεῖν, σέ εὐλογεῖν, σέ αἰνεῖν, σοί εὐχαριστεῖν, σέ προσκυνεῖν ἐν παντί τόπῳ τῆς δεσποτείας σου .... Ὁ Ἱερέας μπροστά στήν Ἁγία Τράπεζα διαβάζει τήν εὐχή τῆς Εὐχαριστίας. Ὅλα ὃσα μᾶς συναρμόζονται στό λόγο τῆς Εὐχαριστίας πρός τό Θεό, ἀποτελοῦν τό περιεχόμενο τῆς μεγαλειώδους αὐτῆς εὐχῆς. Γιατί εἶναι ἂραγε "Ἂξιον καί δίκαιον" νά εὐχαριστοῦμε τό Θεό; Διότι, ".... Σύ ἐκ τοῦ μή ὂντος εἰς τό εἶναι ἡμᾶς παρήγαγες, καί παραπεσόντας ἀνέστησας πάλιν, καί οὐκ ἀπέστης πάντα ποιῶν, ἓως ἡμᾶς εἰς τούς οὐρανούς ἀνήγαγες καί τήν βασιλείαν σου ἐχαρίσω τήν μέλλουσαν... Εὐχαριστοῦμεν σοι καί ὑπέρ τῆς λειτουργίας ταύτης, ἣν ἐκ τῶν χειρῶν ἡμῶν δέξασθαι κατηξίωσας, καίτοι σοι παρεστήκασι χιλιάδες ἀρχαγγέλων καί μυριάδες ἀγγέλων...".
Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος θά μᾶς ἐξηγήσει ἐδῶ: ὁ ἀνέκφραστος καί ἀπερρινόητος και ἀκατάληπτος Τριαδικός Θεός ἔφερε τόν ἄνθρωπο ἀπό την ανυπαρξία στην ὕπαρξη, ἐπειδή ἔπρεπε νά ξεχειλίσει τό ἀγαθό καί νά ἁπλωθεῖ . Ὁ Χρυσόστομος ἐπίσης θα μᾶς πεῖ: δημιούργησε τόν ἄνθρωπο καί τόν ἔστησε κοντά Του καί ὅταν ὁ ἄνθρωπος παρέπεσε, πάλι τόν ἀνέστησε καί τόν ἐπανέφερε στόν οὐρανό. Εὐχαριστοῦμε λοιπόν τόν Θεό γιά ὅλα ὅσα ἔκανε καί θά κάνει για μᾶς, γιά ὅσα ξέρουμε καί γιά ὅσα δέν ξέρουμε. Τόν εὐχαριστοῦμε καί γιά τήν ἴδια τήν Λειτουργία πού δέχεται ἀπό τά χέρια μας .
Καί σάν ἐπιστέγασμα αὐτῆς τῆς Εὐχαριστίας ὁ ἱερουργός μᾶς καλεῖ νά ψάλλουμε τόν Ἐπινίκιο ὕμνο. "Ἃγιος, ἃγιος, ἃγιος Κύριος σαβαώθ...". Ὁ ὓμνος βασίζεται στόν ἀγγελικό ὓμνο πού περιγράφει ὁ Προφήτης Ἠσαίας καί στήν πανηγυρική ὑποδοχή τοῦ Χριστοῦ κατά τήν εἲσοδό του στά Ἱεροσόλυμα πρίν τό Πάθος. Γιά ἂλλη μιά φορά ὃλοι οἱ πιστοί ἑνωνόμαστε μέ τίς ἀγγελικές δυνάμεις στήν δοξολογία τοῦ Θεοῦ καί ὑποδεχόμαστε μέ εὐχαριστίες Ἐκεῖνον πού προσέρχεται νά θυσιασθεῖ γιά μᾶς. "...Ὠσαννά ἐν τοῖς ὑψίστοις. Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου...".
Τώρα πραγματικά νοιώθουμε τήν παρουσία μας στό οὐράνιο θυσιαστήριο. Ἐδῶ καταλαβαίνουμέ τήν ἂρρηκτη σύνδεση πού ἒχει ἐκεῖνο τό: "Ἂνω σχῶμεν τάς καρδίας", στό ὁποῖο κάλεσε ὃλη τή Σύναξη ὁ Ἱερέας. Τώρα πού βρισκόμαστε στόν οὐρανό μαζί μέ τούς ἀγγέλους ψάλλουμε τόν τρισάγιο, τόν ἐπινίκιο ὓμνο, μετέχουμε στόν ἐγκωμιαστικό ὕμνο μαζί μέ τίς ὑπερκόσμιες στρατιές. Βάζουμε στό στόμα μας τά ἲδια τά ἀγγελικά λόγια μέ φόβο καί σεβασμό για νά δείξουμε πόσο μεγάλο εἶναι τό ἒλεος πού ἁπλώθηκε πάνω μας δωρεάν.
Ἡ Ἐκκλησία ὀλόκληρη ζει μέσα σ' αὐτή τήν χαρά τῆς Εὐχαριστίας, ὁ λαός τοῦ Θεοῦ εἶναι πλέον "εὒχαρις" γιατί ζεῖ καί γεύεται τίς δωρεές τοῦ Θεοῦ, τίς εὐεργεσίες Του ὃλες, πού τόν ἒφεραν ξανά κοντά Του στή Βασιλεία Του: Ὁ ἐπινίκιος ὓμνος εἶναι ὓμνος θριάμβου στόν Χριστό, μιά δοξολογία γιά τή νίκη πού ὁ Χριστός κατήγαγε μέ τό ἒργο Του, τό Σταυρό καί τήν Ἀνάστασή Του. Εἶναι ταυτόχρονα καί μία προφητεία πού μιλᾶ γιά τήν Δεύτερη Παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἡ ἀναγγελία τῆς Βασιλείας πού ἦρθε καί ἒρχεται μέ τό Χριστό. Ὃταν ψάλλουμε λοιπόν τόν ὓμνο μιμούμαστε τούς ἀγγέλους καί τό λαό τῆς Ἱερουσαλήμ, ὂχι πιά τῆς ἐπίγειας, ἀλλά τῆς νέας, τῆς ἂνω Ἱερουσαλήμ ὃπου θά τελεσθεῖ ἡ αἰώνια θυσία, ἡ αἰώνια Λειτουργία. Ἀκοῦμε καί πάλι ἐδῶ τόν Χρυσόστομο. Ἄραγε ἀναγνωρίσατε τή φωνή αὐτή; ἄραγε δική μας εἶναι ἤ τῶν σεραφείμ; Εἶναι δική μας καί ταῶν Σεραφείμ χάρη στόν Χριστό πού ἔριξε τό μεσότοιχο τοῦ φραγμοῦ καί ἔφερε εἰρήνη στόν οὐρανό καί τή γή… μαζί μέ τά σεραφείμ ψάλλεις…..ἄνοιξε μαζί τους τα φτερά σου, πέτα μ’ αὐτά γύρω ἀπό τό θρόνο τό βασιλικό .
Στήν μεγάλη χαρά τῆς Εύχαριστίας πού νά πρωτοσταθεῖ κανείς. Ἅς μείνουμε μονάχα στήν ὑπέρτατη ἴσως εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός τόσο πολύ μας ἀγάπησε, ὥστε τόν Μονογενή του Υἱόν μᾶς ἔστειλε, ὁ ὁποῖος για χάρη μας σταυρώθηκε καί θυσιάστηκε. Σέ τούτη τήν εὐεργεσία μᾶς μεταφέρει ἡ ευχή τῆς Αναφοράς τώρα. Καί πρώτη πράξη τῆς θυσίας τό Δεῖπνο Ἐκεῖνο στό ὑπερώο τῆς Ἱερουσαλήμ. "Λάβετε φάγετε...", "Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες..".
Ἡ Σύναξη προχωρεῖ στήν Ἀνάμνηση. Αὐτή μας φέρνει στό Δεῖπνο τοῦ Κυρίου ποῦ τελέσθηκε λίγο πρίν τό Πάθος, μέ τό ὁποῖο μᾶς παρέδωσε τό Μυστήριο τῆς Εὐχαριστίας, ὡς μία διαρκῆ ἀνάμνησή Του. Ἡ εὐχή τώρα μιλάει γιά τό Χριστό, τόν Υἱό τοῦ Πατρός τόν Μονογενῆ, ποῦ ἦλθε στό κόσμο ὡς ἀπεσταλμένος τοῦ Πατρός, γιά νά θυσιασθεῖ, ὥστε "πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόλλυται ἀλλ' ἔχη ζωήν αἰώνιον. Ὅς ἐλθῶν, καί πάσαν τήν ὑπέρ ἠμῶν οἰκονομίαν πληρώσας τή νυκτί ἤ παρεδίδοτο, μᾶλλον δέ ἐαυτόν παρεδίδου ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς, λαβῶν ἄρτον ἐν ταῖς ἁγίαις αὐτοῦ καί ἀχράντοις καί ἀμωμήτοις χερσίν, εὐχαριστήσας, εὐλογήσας, ἁγιάσας, κλάσας, ἔδωκε τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ Μαθηταῖς καί Ἀποστόλοις, εἰπῶν. Λάβετε φάγετε... Ὁμοίως καί τό ποτήριον τοῦτο μετά τό δειπνῆσαι λέγων. Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες...".
Ὁ Ἱερέας δείχνοντας τό Δισκάριο μέ τόν ἄρτο καί τό Ποτήριο μέ τόν οἶνο, ἐπαναλαμβάνει αὐτά τά ἴδια τά λόγια τοῦ Χριστοῦ, ποῦ ἀπηύθυνε πρός ὅλους ἐκεῖνο τό βράδυ τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου. Ὅ,τι τελοῦμε τούτη τήν ὥρα, εἶναι ἡ ἐπανάληψη ἐκείνου ποῦ τελέσθηκε στό Δεῖπνο αὐτό τοῦ Κυρίου μέ τούς μαθητές Του. Ἐπαναλαμβάνουμε τήν ἴδια θυσία, τή μία καί μοναδική, τή θυσία τοῦ Χριστοῦ. Η Θ.Λ. εἶναι τό ἴδιο το Μυστικό Δεῖπνο πού συνεχίζεται καί θά συνεχίζεται μέχρι τό Τέλος. Εἶναι τό ἴδιο γιατί εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός πού προσφέρει καί προσφέρεται. Στό Μυστικό Δεῖπνο εἶναι ὁ Χριστός ποῦ προσφέρει τεμαχισμένο τό Σῶμα Του καί τό Αἷμα Του.
Μέ τό Δεῖπνο ὁ Χριστός μιλᾶ γιά τή σταυρική Του θυσία, ἀναφέρεται στό Πάθος Του. Μέ τή Θ.Λ. τό ἐπαναλαμβανόμενο Δεῖπνο ἐμεῖς ζοῦμε αὐτή τή θυσία τοῦ Χριστοῦ. Η Θ.Λ. εἶναι μία πραγματική θυσία γιατί ὁ Ἀμνός πού θυσιάζεται εἶναι ἕνας: Ὁ Χριστός. Ζοῦμε ἐδῶ καί τώρα τή μία θυσία ποῦ ἔγινε τότε, καί ποῦ τώρα γίνεται πραγματικά παροῦσα μέ τά σύμβολα αὐτά τῆς Λειτουργίας.
Τό Μυστικό Δεῖπνο εἶναι μία πρόγευση τοῦ Δείπνου τῆς Βασιλείας. Στά λόγια τοῦ Χριστοῦ ἐκεῖνο τό βράδυ βρίσκεται ἡ ἀναφορά σέ ἐκεῖνο τό ἄλλο, τό μεγάλο καί χαρούμενο Δεῖπνο ποῦ θά τελεσθεῖ ὅταν θά ἔλθει ἡ Βασιλεία Του: "Καγώ διατίθεμαι ὑμῖν καθώς διέθετό μοι ὁ Πατήρ μου βασιλείαν, ἵνα ἐσθίητε καί πίνητε ἐπί τῆς τραπέζης μου ἐν τῇ βασιλεία μου". (Λουκ. 22, 29). Καί ἀνάμεσα σ' αὐτά τά δύο Δεῖπνα, ἡ Θ. Λ. τελεῖται γιά νά μᾶς θυμίζει ἐκεῖνα ποῦ ἔχουν γίνει γιά μᾶς ἀπό τό Θεό, ἀλλά καί αὐτά ποῦ θά γίνουν μέχρι τόν ἐρχομό τῆς Βασιλείας Του. Ἔτσι καταλαβαίνει ἡ Εὐχαριστιακή ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας τό Μυστικό Δεῖπνο. Ὅλα ὅσα τελέστηκαν στό Δεῖπνο αὐτό δέν εἶναι παρά ἡ εἴσοδός μας στό μεγάλο Δεῖπνο τῆς Βασιλείας. Ὁ Μυστικός Δεῖπνος ἀποκαλύπτεται ὡς τό Ἔσχατον, τό τέλος καί ἡ ὁλοκλήρωση, γιατί φανερώνει τήν Βασιλεία τῆς ἀγάπης γιά χάρη τῆς ὁποίας δημιουργήθηκε ὁ κόσμος καί γιατί ἀποκαλύπτει τό ἔσχατο νόημα τῆς Ἐκκλησίας ποῦ εἶναι ἡ ἄνοδός της στόν οὐρανό, στήν τράπεζα τοῦ Κυρίου ἐν τῇ Βασιλεία Του.
Ἡ εὐχή τῆς Ἀναφορᾶς συνεχίζεται καί ὁ Ἱερέας μᾶς καλεῖ τούτη τή στιγμή, νά θυμηθοῦμε τό Σταυρό, τόν Τάφο, τήν τριήμερο Ἀνάσταση, τήν εἰς οὐρανούς Ἀνάληψη καί αὐτήν ἀκόμα τήν ἔνδοξη Δεύτερη Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, δηλ. ὅλα ὅσα ὁ Χριστός ἔκανε γιά μᾶς. Καί συνεχίζοντας ὁ Ἱερέας ὑψώνει τό Δισκάριο καί τό Ποτήριο ὅπου βρίσκονται ὁ ἄρτος καί οἶνος ἐκφωνώντας: Τά σά ἐκ τῶν σῶν σοί προσφέροντες κατά πάντα καί διά πάντα". Ὅλα ὅσα μέχρι τώρα ἔχουν λεχθεῖ καί ἔχουν γίνει μᾶς ἔφθασαν ἤδη στή φανέρωση τοῦ τέλους τοῦ ἐπίγειου ἔργου τοῦ Κυρίου. Βρισκόμαστε στή θυσία τοῦ Σταυροῦ καί στήν Ἀνάσταση. Τώρα πιά ἀπομένει σέ μᾶς νά δηλώσουμε τήν ἀπόλυτη μετοχή μας στή θυσία τοῦ Σταυροῦ καί στήν Ἀνάσταση, τήν ἀπόλυτη μετοχή μας στό Χριστό καί σ' αὐτό ποῦ Ἐκεῖνος ἔφερε γιά χάρη μας στό κόσμο. Ἐδῶ τελειώνει ἡ Εὐχαριστιακή, ἡ λειτουργική Ἀνάμνηση. Μποροῦμε πιά νά χαροῦμε καί νά ἀναγνωρίσουμε στόν Χριστό καθώς μᾶς καλεῖ ὁ Μ. Βασίλειος: τετέλεσται τό τῆς σῆς οἰκονομίας μυστήριον.
Ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος αὐτά ποῦ προσφέρονται τώρα σάν Δῶρα στό Θεό καί γίνονται Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, εἶναι ὅ,τι Ἐκεῖνος μᾶς χάρισε ὡς δημιουργός σάν εὐλογία γιά νά ζοῦμε. Καί τώρα αὐτά τά Δῶρα ἐμεῖς τά προσφέρουμε ξανά στόν Θεό, σάν νά εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή μας, σάν εὐχαριστία. Καί Ἐκεῖνος καί πάλι θά μᾶς τά ἀντιπροσφέρει σάν Σῶμα καί Αἷμα Του γιά νά ζήσουμε πνευματικά καί νά κερδίσουμε τήν αἰώνια ζωή. Προσφέροντας λοιπόν ὅλα αὐτά κατά τήν ὥρα τῆς Εὐχαριστίας ὁλόκληρη ἡ δημιουργία ξαναβρίσκει τό ἀληθινό της νόημα καί τόν ἀληθινό της προορισμό. Μεταμορφώνεται καί ἁγιάζεται καί ἀνυψώνεται στό ὑπερουράνιο θυσιαστήριο. Ἀφιερώνουμε στό Θεό τόν ἄρτο καί τόν οἶνο ὡς ἀπαρχές τῆς ζωῆς μας, διότι εἶναι ἡ ἀνθρώπινη τροφή, μέ τήν ὁποία συντηρεῖται ἡ σωματική μας ζωή. Ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος δηλώνουν τή σωματική ζωή. Αὐτό μας κάνει νά καταλάβουμε ὅτι ἐκεῖνος ποῦ μᾶς προσφέρει τίς ἀπαρχές τῆς ζωῆς, τόν ἄρτο καί τόν οἶνο - μᾶς προσφέρει τήν ἴδια τή ζωή. Καί σάν ἀνταπόδοση αὐτῶν τῶν δώρων τῆς ζωῆς καί τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς ποῦ μᾶς χάρισε ὁ Θεός, ἐμεῖς τοῦ τά προσφέρουμε τώρα μέ Εὐχαριστία καί Ἐκεῖνος τά δέχεται καί μᾶς τά ἀντιπροσφέρει σάν αἰώνια καί ἄφθαρτη ζωή. Παίρνει ἀπό τά ἴδια μας τά χέρια τό ἄρτο καί τόν οἶνο ποῦ μᾶς χάρισε καί τά κάνει Σῶμα καί Αἷμα Του καί μᾶς δωρίζει ἀντί τῆς πρόσκαιρης καί φθαρτῆς ζωῆς τήν αἰώνια. Εἶναι σάν νά ἀνταλλάσουμε τή ζωή μας. Δίνουμε τή μία καί παίρνουμε μιάν ἄλλη. Εἶναι ἡ ἀπάντηση τῆς δικῆς μας ἀγάπης καί ἐλευθερίας στήν ἀγάπη καί τήν ἐλευθερία τοῦ Θεοῦ˙ καί καθώς λέγει στή Λειτουργία τοῦ ὁ Γρηγόριος, Ταύτης μου τῆς ἐλευθερίας προσφέρω σοί τά σύμβολα. Γι’ αὐτό καί τίποτα ἄλλο δέν χωρεῖ τήν ὥρα αὐτή παρά νά βροντοφωνάξουμε: Σέ ὑμνοῦμεν, σέ εὐλογοῦμεν, σοι εὐχαριστοῦμεν Κύριε και δεόμεθά Σου ὁ Θεός ἡμῶν.".
Ὁ Ἱερέας συνεχίζει τήν εὐχή τῆς Ἀναφορᾶς. Τώρα γίνεται ὁ καθαγιασμός τῶν Δώρων καί ἡ μεταβολή τους σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ μέ τήν ἐπίκληση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. "Ἔτι προσφέρομέν σοι τήν λογικήν ταύτην καί ἀναίμακτον λατρείαν... καί παρακαλοῦμεν σε... κατάπεμψον τό Πνεῦμα σου τό ἅγιον ἐφ' ἠμᾶς καί ἐπί τά προκείμενα Δῶρα ταῦτα καί ποίησον τόν μέν Ἄρτον τοῦτον Τίμιον Σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου, Ἀμήν, τό δέ ἐν τῷ ποτηρίω τούτω Τίμιον Αἷμα τοῦ Χριστοῦ σου Ἀμήν, μεταβαλῶν τῷ πνεύματί σου τῷ ἁγίω Ἀμήν, Ἀμήν, Ἀμήν.". Ὥστε γενέσθαι τοῖς μεταλαμβάνουσιν εἰς νήψιν ψυχῆς, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, εἰς κοινωνίαν τοῦ ἁγίου σου πνεύματος, εἰς βασιλείας οὐρανῶν πλήρωμα, εἰς παρρησίαν τήν πρός σε, μή εἰς κρίμα ἤ εἰς κατάκριμα".
Στή λειτουργική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μᾶς αὐτή ἡ στιγμή λέγεται Εὐχαριστιακή Πεντηκοστή. Ὅ,τι ὁ Θεός ἔκανε, τά ἔκανε μέ τήν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί τώρα μέ τή δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συντελεῖται ἡ εὐχαριστιακή θυσία καί Ἀναφορά. Τό Ἅγιο Πνεῦμα μᾶς συγκεντρώνει γύρω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα, μᾶς συγκεντρώνει στό Δεῖπνο τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Ἐπικαλούματε το Ἅγιο Πνεῦμα νά ἔλθει "ἐφ ἡμᾶς καί ἐπί τά προκείμενα Δῶρα". Τί σημαίνουν ὅλα αὐτά ; Ἡ Λειτουργία εἶναι στό βάθος της μία ἀνάμνηση τοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ, ἑνός ἔργου ποῦ ὁλοκληρώνεται μέ τόν ἐρχομό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μέ τόν ἐρχομό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἡ Ἐκκλησία καί ἡ Λειτουργία της εἰσέρχονται στόν καινό αἰώνα. Ἐδῶ τα πάντα πιά μεταμορφώνονται διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ζωή μεταμορφώνετεαι σέ Καινή ζωή τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ πού βρίσκεται ἤδη ἀνάμεσά μας. Μέ τήν Ἀνάμνηση τῶν λόγων τοῦ Μυστηρίου ποῦ προηγήθηκε μέ τήν ἀπαγγελία τῆς εὐχῆς, ἐκφράστηκε ἡ ὁμολογία τῆς πίστης μας καί τῆς γνώσης τοῦ Μυστηρίου καί τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ, τώρα μέ τήν Ἐπίκληση ἐξαγγέλεται καί βεβαιώνεται ἡ καρποφορία τοῦ μυστηρίου, ἡ κοινωνία τοῦ Θεοῦ ἐν ἁγίω Πνεύματι καί ἡ πρόγευση τῆς νέας ζωῆς στήν Βασιλεία του. Ἔτσι το Ἅγιο Πνεῦμα ἔρχεται ὄχι μόνο στά Δῶρα ἀλλά καί ἐφ' ἡμᾶς. Ἡ ὁλοκλήρωση αὐτῆς τῆς δωρεᾶς βρίσκεται στούς τελευταίους λόγους μετά τήν Ἐπίκληση: "Ἡμᾶς δέ πάντας, τούς ἐκ τοῦ ἑνός Ἄρτου καί τοῦ Ποτηρίου μετέχοντας, ἐνώσαι ἀλλήλοις εἰς ἑνός Πνεύματος ἁγίου Κοινωνίαν." Ὁ σκοπός τῆς Εὐχαριστίας δέν εἶναι μόνον ἡ μεταβολή τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, ἀλλά ἡ κοινωνία μας μέ τόν Χριστό, ποῦ ἔγινε τροφή καί ζωή μας καί ἀποκάλυψε τήν Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Του. Λίγες σταγόνες αἵματος, ἀναδημιουργοῦν τόν κόσμο ὁλόκληρο καί γίνονται σάν χυμός γάλακτος γιά ὅλους τους ἀνθρώπους καί μᾶς συνδέουν καί μᾶς συγκεντρώνουν σέ μιά ἑνότητα , θά μᾶς πεῖ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.
Ἡ Εὐχή τῆς ἀναφορᾶς θά προχωρῆσε μέ τά δίπτυχα. Μέ τά δίπτυχα μνημονεύουμε τήν ὑπεραγία Θεοτόκο, τό ἅγιο Ἰωάννη τόν Πρόδρομο, ὅλους τούς ἁγίους τους, τούς κεκοιμημένους καί ζῶντες ἀδελφούς. Τιμοῦμε καί μνημονεύουμε τούς Ἁγίους γιατί εἶναι παρόντες στή σύναξη, τούς μνημονεύουμε καί τούς τιμοῦμε γιατί θυσίασαν τόν ἑαυτό τους γιά τό Χριστό καί γιατί ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ τούς ἀξίωσε μέ τήν ἁγιότητά τους νά πρεσβεύουν γιά τή σωτηρία μας, γιατί στα προσωπά τους ἡ Ἐκκλησία βρῆκε καί πέτυχε αὐτό πού εὔχεται: τήν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Γιατί τέλος ἡ ζωή τούς εἶναι πρόσκληση γιά μᾶς στό νά συμμετάσχουμε στήν Εὐχαριστία. Ὅλοι μαζί πλέον, ἔχομε γίνει ἕνα μέσα στήν Εὐχαριαστιακή ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί ἑνί στόματι καί μιά καρδία μποροῦμε νά δοξολογοῦμε τό πάντιμον καί μεγαλοπρεπές ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ὁ βίος , ἡ ψυχή, ἡ συμφωνία, ἡ τράπεζα κοινή, ἀδιαίρετος ἀδελφότης, ἀγάπη ἀνυπόκριτος, τά πολλά σώματα ἕν ἐργαζομένη, τάς διαφόρους ψυχᾶς εἰς μίαν ὁμόνοιαν ἁρμόζουσαν , λέγει ὁ Μ. Βασίλειος.
Τά Τίμια Δῶρα προετοιμάσθηκαν, προσφέρθηκαν στό Θεό, ἁγιάσθηκαν καί ἔγιναν Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Καί τώρα ἡ Σύναξη θά κληθεῖ νά κοινωνήσει τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος γιά νά ἐκπληρωθεῖ ἔτσι ὁ σκοπός καί τό περιεχόμενο τῆς Συνάξεως, πού εἶναι ἡ τήν προσέλευση στή Θεία Κοινωνία.
Καίριο σημεῖο στή πορεία πρός τό Κοινό Ποτήριο ἡ εὐχή :"Σοί παρακατιθέμεθα τήν ζωήν ἡμῶν ἅπασαν καί τήν ἐλπίδα... καί δεόμεθα καί ἱκετεύομεν, καταξίωσον ἡμᾶς μεταλαβεῖν τῶν ἐπουρανίων σου καί φρικτῶν μυστηρίων ταύτης τῆς ἱερᾶς καί πνευματικῆς τραπέζης μετά καθαροῦ συνειδότος, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, εἰς συγχώρησιν πλημμελημάτων, εἰς πνεύματος ἁγίου κοινωνίαν, εἰς βασιλείας οὐρανῶν πλήρωμα, εἰς παρρησίαν τήν πρός σε, μή εἰς κρίμα ἤ εἰς κατακρίμα". Ζητᾶμε ἀπό τό Θεό νά μᾶς ἀξιώσει νά συμμετάσχουμε στήν πνευματική Του Τράπεζα, νά κοινωνήσουμε μέ καθαρή καρδιά τῶν Ἁχράντων Μυστηρίων καί νά κερδίσουμε τή χάρη τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν μας καί τήν πληρότητα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, νά γίνουμε τέλος, μέτοχοί τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τό ἅγιο Πνεῦμα ἀεννάως παρόν στή Θ.Λ. μᾶς λέγει ὁ Μ. Βασίλειος, ζωοποιεῖ τά σύμπαντα, .. εἰς πάσαν κτίσιν μεριζόμενον, καί ἄλλως ὑπ’ ἄλλου μετεχόμενον, οὐδέν ἑλλατοῦται… ἐν οὐρανῶ ἔστηκε, καί τή γῆν πεπλήρωκε, καί πανταχοῦ πάρεστι…. ὅλον ἑκάστω ἐνοικεῖ καί ὅλον ἐστι μετά τοῦ Θεοῦ, Οὐ λειτουργικῶς διακονεῖ τάς δωρεᾶς , ἀλλ’ αὐθεντικῶς διαιρεῖ τά χαρίσματα .
Ἡ εὐχή κατακλείεται μέ τό αἴτημα, νά μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός νά δεχτοῦμε, νά χαροῦμε τήν υἱοθεσία Του καί νά τόν ὀνομάσουμε Πατέρα μας: "Καί καταξίωσον ἡμᾶς, Δέσποτα, μετά παρρησίας ἀκατακρίτως τολμᾶν ἐπικαλεῖσθαι, σέ τόν ἐπουράνιον Θεόν Πατέρα καί λέγειν". Ἡ Σύναξη ἀπαγγέλει τήν Κυριακή προσευχή. "Πάτερ ἠμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς.....".
Ὁ Θεός δέν εἶναι μονάχα δημιουργός μας. Εἶναι καί ὁ Πατέρας μας. Αὐτό ἀναγνωρίζουμε καί ὁμολογοῦμε μέ τή θεοπαράδοτη προσευχή. Αὐτή ἡ υἱοθεσία πού παρά τήν ἁμαρτωλότητά μας ἀποδεχτήκαμε ἀπό τό Θεό, δέν εἶναι κατόρθωμα δικό μας, ὀφείλεται πρῶτα ἀπ' ὅλα στή χάρη τοῦ Θεοῦ, στόν ἴδιο το Θεό, τήν ἀξιωθήκαμε μέ τίς προσευχές καί τά ἔργα μας. Στή Θ.Λ. χαιρόμαστε καί ἀπολαμβάνουμε τήν ἐμπειρία αὐτή τῆς υἱοθεσίας ἀπό τό Θεό. Ἡ υἱοθεσία αὐτή ἀκόμα, ἔχει ἐσχατολογικό - μελλοντικό χαρακτήρα. Ἡ ἀπαγγελία τῆς προσευχῆς εἶναι ἕνα ἀκόμα ἀπό τά σημεῖα τῆς Θ. Λ. ποῦ μᾶς μεταφέρει στά ἔσχατα, στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, μᾶς κάνει δηλαδή νά νοιώθουμε, ὅτι ἤδη βρισκόμαστε καί γευόμαστε τίς χαρές καί τά ἀγαθά της.
Ἀκολουθεῖ ἡ κεφαλοκλισία ποῦ δέν εἶναι μία στάση δουλικῆς ὑποταγῆς, ἀλλά υἱοθεσίας. Κλίνομε τό κεφάλι στό Θεό καί Πατέρα μᾶς γιατί Ἐκεῖνος μᾶς ἔκανε παιδιά Του μέ τό Αἷμα τοῦ Υἱοῦ Του. Εἶναι , ὅπως λέγει ὁ Νικόλαος ὁ Καβάσιλας, μιά στάση καί κίνηση εὐχαριστίας καί ἐλευθερίας.
Φθάσαμε πλέον στήν Θεία Κοινωνία. Πρόσχωμεν. Τά Ἅγια τοῖς ἁγίοις. ἐκφωνεῖ ὁ ἱερουργός. Στή Θεία Κοινωνία ποῦ ἀκολουθεῖ ὁ Ἱερέας καλεῖ νά προσέλθουν οἱ ἅγιοι. Ἀλλά ποιοί εἶναι ἅγιοι; Ἅγιοι δέν εἶναι μόνον αὐτοί πού εἶναι τέλειοι στήν ἀρετή, ἀλλά καί ἐκεῖνοι ποῦ ἀγωνίζονται νά φθάσουν σ' αὐτή τήν τελειότητα, ἀλλά ἀκόμα ὑστεροῦν. Διότι ὀνομάζονται ἅγιοι ἀπό τον Ἅγιο τοῦ ὁποίου εἶναι μέτοχοι καί ἀπό τό Σῶμα καί τό Αἷμα τό ὁποῖο κοινωνοῦν. Διότι εἴμαστε μέλη ἐκείνου τοῦ Σώματος καί ἑνωμένοι μαζί Του μέσω τῶν μυστηρίων. Δέν εἴμαστε ἅγιοι ἀπό μόνοι μας, γινόμαστε ἅγιοι ἐπειδή σ’αὐτό μας ἀξιώνει μονάχα ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Συμμετέχουμε στή Θεία Κοινωνία μόνο γιατί ἔχουμε ἁγιαστεῖ διά τοῦ Χριστοῦ καί ἐν τῷ Χριστῷ καί συμμετέχουμε γιά νά γίνουμε ἅγιοι, δηλαδή νά ἐκπληρώσουμε τήν δωρεά τῆς ἁγιότητας στή ζωή μας. Ἐμᾶς δέν μᾶς ἀπομένει παρά μπροστά στό Κοινό ποτήριο, μπροστά στόν πανάγιο Θεό νά παραδεχθοῦμε καί νά ὁμολογήσουμε τήν ἀναξιότητά μας . "Εἷς ἅγιος εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός. Ἀμήν", ἀπαντᾶμε. Καί αὐτό σημαίνει, ὅτι κανείς δέν παίρνει τήν ἁγιότητα μόνος του ἀλλά ὅλοι παίρνουν τήν ἁγιότητα ἀπό Ἐκεῖνον καί γιά Ἐκεῖνον.
Στήν Ἁγία Τράπεζα ὁ Ἱερέας μελίζει τόν ἄρτο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ "μελιζόμενος ἀλλά μηδέποτε διαιρούμενος, ὁ "ἐσθιόμενος ἀλλά μηδέποτε δαπανώμενος". Κομματιάζεται ὁ Χριστός γιά νά κοινωνήσουμε ὅλοι ἀπό τό Ἅγιο Σῶμα του. Κατόπιν ὁ ἱερέας ἑνώνει- ρίπτει τό Σῶμα στό Ποτήριο τοῦ Αἵματος , γιά νά τονισθεῖ ἡ ἑνότητα τῆς φύσεως καί τῆς χάρης τοῦ Χριστοῦ πού δίδεται στούς πιστούς μέ τή Θεία Κοινωνία. Δέν ἀναμιγνύομια ἁπλῶς μέ σένα, λέγει ὁ Χριστός μέ τό στόμα τοῦ Χρυσοστόμου, ἀλλά συμπλέκομαι, τρώγομαι, κόβομαι σέ μικρά κομμάτια, γιά νά γίνει μεγάλο τό ἀνακάτεμα, ἡ μίξη καί ἡ ἕνωση. Και ὁ Γρηγόριος συμπληρώνει, πώς με την Θεία Κοινωνία ὁ Θεός θεοῖς ἑνούμενος καί γνωριζόμενος .
Ἐνῶ τελοῦνται ὅλα αὐτά ψάλλεται τό Κοινωνικό, ποῦ εἶναι πάντα Ψαλμός δοξολογικός καί εὐχαριστήριος μπροστά στήν Τράπεζα τοῦ Κυρίου. Ὁ λειτουργός τήν ὥρα αὐτή κοινωνεῖ πρῶτος τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Καί εὐθύς ἀπαγγέλει ὕμνους ἀναστάσιμους. Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι... Φωτίζου, φωτίζου ἡ νέα Ἱερουσαλήμ... Ὤ πάσχα τό μέγα καί ἱερώτατον Χριστοῦ, κ.λ.π. Ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι ἡ ὁμολογία τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Μέσα στή Θ.Λ. ζήσαμε τά γεγονότα τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, μέ κορυφαία το Πάθος καί τήν Ἀνάσταση. Κάθε Θ. Λ. ἑορτάζει τά Πάθη καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Μέ τή Θ.Λ. μετέχουμε καί ζοῦμε τό ἀληθινό Πάσχα τῆς Ἐκκλησίας μας, τό πέρασμα ἀπό τό θάνατο στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, τό πάσχα - πέρασμα τοῦ καθενός μας ἀπό τό θάνατο στήν ἀθανασία, ἀπό τήν φθαρτότητα στήν ἀφθαρσία, ἀπό τή ἁμαρτία στή ζωή τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ. Γι' αὐτό κάθε Θ.Λ. εἶναι τό μεγάλο ἀναστάσιμο πανηγύρι τῆς Ἐκκλησίας ὅπου τα πάντα λάμπουν μέσα στό ἀναστάσιμο φῶς. Κάθε Θ.Λ. εἶναι ὁ ἑορτασμός τῆς Ἀναστάσεως, μέ τήν ὁποία ἀνοίχθηκε γιά μᾶς ὁ Καινός αἰώνας τοῦ Πνεύματος, ἡ ὀγδόη ἡμέρα, ἡ πορεία μας στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χρυσόστομος τονίζει χαρακτηριστικα πώς ὅταν ὁ πιστός κοινωνεῖ μετά καθαροῦ συνειδότος, Πάσχα ἐπιτελεῖ…πάσχα ἐπιτελεῖ κἄν σήμερον, κἄν αὔριον, κἄν ὁποτεοῦν μετάσχη τῆς κοινωνίας .
Καί τώρα ἡ Σύναξη θά κληθεῖ στήν ἱερότερη στιγμή, στή Θεία Κοινωνία: "Μετά φόβου Θεοῦ πίστεως καί ἀγάπης πρσέλθετε". Ἡ προσέλευση στήν Θεία Κοινωνία εἶναι γιά τόν καθένα πιστό ἡ πιό ἱερή στιγμή. Εἶναι ἡ στιγμή που ὁ Θεός ὡς ἀγάπη προσφέρεται σέ μᾶς. Καί γιά νά προσέλθουμε σ' αὐτή πρέπει νά εἴμαστε σωστά προετοιμασμένοι μέ συνείδηση καθαρή, μέ προσευχή. Νά ἔχουμε μέσα μας τό φόβο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τήν πίστη καί τήν ἀγάπη. Νά προσερχόμαστε μέ εἰρήνη, ἡσυχία καί τάξη . Ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι ἡ προσωπική μας συνάντηση μέ τόν Χριστό. Ὁ Χριστός προσφέρεται σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία Του, σέ ὅλους ἀλλά καί σέ καθένα ξεχωριστά. Ὁ Ἱερέας ὅταν μεταδίδει στόν καθένα τήν Θεία Κοινωνία λέγει τό ὄνομά του: "Μεταλαμβάνει ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ.....εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον". Σέ ὅλα τα μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ κάθε πιστός προσέρχεται μέ τό ὄνομά του. Ὁ Χριστός μᾶς καλεῖ μέ τό ὄνομά μας αὐτό ποῦ ἀξιωθήκαμε νά λάβουμε καί τό ἀναγορεύσαμε πλέον ἐπίσημα ὅταν γίναμε μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν βαπτισθήκαμε στό ὄνομα τῆς ἁγίας Τριάδος. Τήν ὥρα αὐτή θά μᾶς πεῖ ὁ Χρυσόστομος , ὅταν βλέπεις τόν λειτουργό νά σοῦ δίνει τά Ἅγια μυστήρια μή νομίσεις πῶς εἶναι ὁ ἱερεύς ποῦ τό κάνει αὐτό, ἀλλά τό ἅγιο χέρι τοῦ Χριστοῦ ποῦ ἁπλώνεται σέ σένα. Ὁ Χριστός μᾶς συμπλέκει μέ τό ἑαυτό του. Τοῦτο τό Αἷμα, συνεχίζει, ζωντανεύει τήν εἰκόνα τή βασιλική, γεννᾶ τό ἀπερίγραπτο κάλλος… τοῦτο τό Αἷμα δέν ἀφήνει τήν εὐγένεια τῆς ψυχης νά μαραθεῖ, μέ αὐτό λούζεται καί στολίζεται καί ἀνάβει ἡ ψυχή, αὐτό κάνει τό νοῦ μᾶς λαμπρότερο ἀπό τή φωτιά, τήν ψυχή μᾶς λαμπρότερη ἀπό τό χρυσάφι .
Ἡ γεύση τούτης τῆς ἀνείπωτης χαρᾶς τῆς Κοινωνίας τοῦ Χριστοῦ καί τῆς παρουσίας στήν Τράπεζά του, εἶναι ὁ ἔσχατος σκοπός τῆς τέλεσης τῆς Εὐχαριστίας Καί σέ αὐτή καλούμαστε ὅλοι ἐμπροϋπόθετα νά συμμετέχουμε κάθε φορά ποῦ εἴμαστε παρόντες. Δέν εἶναι σκοπός ἡ τέλεση τῆς Θ.Λ., σκοπός εἶναι ἡ μετοχή στό Δεῖπνο τοῦ Κυρίου. Γιατί ἡ Θεία Κοινωνία, τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ἀποτελεῖ τροφή πνευματική ποῦ εἶναι ἀπαραίτητη γιά νά κρατηθεῖ ὁ πιστός στή ζωή, εἶναι τροφή ἀθανασίας. Ἄς ἀκούσωμε ἐδῶ τόν Μ. Βασίλειο: Καί τό κοινωνεῖν δέ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν καί μεταλαμβάνειν τοῦ ἁγίου σώματος καί αἵματος τοῦ Χριστοῦ καλόν καί ἐπωφελές˙ αὐτοῦ σαφῶς λέγοντος˙ ‘ὁ τρώγων μου τό σῶμα καί πίνων μου το Αἷμα ἔχει ζωήν αἰώνιον’. Τίς γάρ ἀμφιβάλλει, ὅτι τό μετέχειν συνεχῶς τῆς ζωῆς οὐδέν ἄλλο ἐστιν ἤ ζῆν πολλαχῶς; .
Μέ τή Θεία Κοινωνία βρισκόμαστε ἤδη στό οὐράνιο ‘ἀναστάσμο πανηγύρι γύρω ἀπό Δεῖπνο πού ὁ Χριστός μᾶς ἑτοίμασε ἐν τῇ Βασιλεία του. Ὕμνοι χαρᾶς καί δοξολογίας ψάλλονται ἀπό τή Σύναξη "Σῶσον ὁ Θεός τόν λαόν σου καί εὐλόγησον τήν κληρονομίαν σου" ἐκφωνεῖ ὁ ἱερουργός. Γίναμε σύσσωμοι καί σύναιμοι μέ τό Χριστό, ἐνωθήκαμε μέ Αὐτόν καί Ἐκεῖνος μᾶς ἔκανε παιδιά καί κληρονόμους του. Ὁ λαός ψάλλει:"Πληρωθήτω τό στόμα ἠμῶν αἰνέσεώς σου Κύριε..." Τώρα πού ἡ Θ.Λ. προχωρεῖ στό τέλος της, ἔχοντας ἐκπληρώσει τό σκοπό της., ὁ λαός τοῦ Θεοῦ πανηγυρίζει. Στό πανηγύρι αὐτό δεσπόζει ἡ ὁμολογία, ἡ ὑπόσχεση καί συνάμα ἡ παράκληση. Νά γεμίσει τό στόμα μας ἀπό τήν δοξολογία σου Κύριε, γιά νά μποροῦμε νά δοξολογοῦμε τή δόξα σου καί τή μεγαλοπρέπειά σου ὅλη τήν ἡμέρα. Καί διατήρησε μέσα μας τόν ἁγιασμό πού μᾶς ἔδωσες μέ τό νά μελετοῦμε καθημερινά τή δικαιοσύνη σου, δηλαδή τή φιλανθρωπία σου πού μᾶς ἀποκαλύφθηκε μέ τά ἅγια μυστήρια.
Τό "Εἴδομεν τό φῶς", ποῦ ἀκολουθεῖ εἶναι δανεισμένος ἀπό τόν Ἑσπερινό της Πεντηκοστῆς. Γευτήκαμε τήν ἀνεπανάληπτη ἐμπειρία τοῦ μυστηρίου τοῦ Χριστοῦ, φωτισθήκαμε μέσα στό Φῶς Του, λάβαμε τόν ἁγιασμό τοῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ζήσαμε ὁλόκληρό το μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τέλος ὁ ἱερουργός μᾶς καλεῖ "Ὀρθοί. Μεταλαβόντες τῶν θείων, ἁγίων, ἀχράντων, ἀθανάτων, ἐπουρανίων καί ζωοποιῶν φρικτῶν του Χριστοῦ μυστηρίων, ἀξίως εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίω". Ἄς τόν εὐχαριστήσουμε, ὅλοι, ὀρθοί, ὄχι ξαπλωμένοι ἤ καθισμένοι, ἀλλά ὑψώνοντας τή ψυχή καί τό σῶμα πρός Αὐτόν ( Καβάσιλας)
Η Θ. Λ. ἄρχισε ὅπως θυμόμαστε ἐν εἰρήνη. Καί τώρα τελειώνει πάλι ἐν εἰρήνη. Ἐν εἰρήνη προέλθωμεν… Στή Θ. Λ. κερδίσαμε τήν εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ. Τώρα κατερχόμαστε ἡ Ἐκκλησία μετά τό πανηγύρι ξανά στόν κόσμο καί καλούμαστε αὐτήν τήν εἰρήνη καί τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ , ζωοποιημένοι, χριστοφόροι καί πνευματοφόροι νά τήν διαφυλάξουμε καί τήν κάνουμε ζωή μέσα στή δική μας ζωή, στήν καθημερινότητα μας μέσα στόν κόσμο καί ἀνάμεσα στούς ἀδελφούς μας. Τήρησον ἡμᾶς τοὺς δούλους σου, τοὺς διακόνους, τοὺς ἄρχοντας ἡμῶν, τὸν στρατόν, καὶ τὸν περιεστῶτα λαόν, ἐν τῷ σῷ ἁγιασμῷ. Καὶ δὸς ἡμῖν ἐν παντὶ χρόνῳ καὶ καιρῷ μελετᾶν τὴν σὴν δικαιοσύνην, ὅπως, πρὸς τὸ σὸν θέλημα ὁδηγηθέντες καὶ τὰ εὐάρεστά σοι ποιήσαντες, ἄξιοι γενώμεθα καὶ τῆς ἐκ δεξιῶν σου παραστάσεως, ὅταν ἐλεύσῃ κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς, λέγει χαρακτηριστικά ἡ ὀπισθάμβωνος εὐχή τῆς Λ. τοῦ Μ. Βασιλείου. Καί ἀπό τώρα χωρίς νά χάνουμε καιρό ἄς δοξολογοῦμε τόν δωρητή τῆς ἀγάπης καί τῆς εἰρήνης: "Εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον, ἀπό τοῦ νῦν καί ἕως τοῦ αἰῶνος.
Στό τέλος τῆς Θ. Λ. τοῦ Μ.Βασιλείου ὑπάρχει μία ὑπέροχη εὐχή πού λέγει ὁ Ἱερέας στήν Πρόθεση. "Ἤνυσται καί τετέλεσται, ὅσον εἰς τήν ἡμετέραν δύναμιν, Χριστέ, ὁ Θεός ἡμῶν, τό τῆς σῆς οἰκονομίας μυστήριον. Ἔσχομεν γάρ τοῦ θανάτου σου τήν μνήμην. Εἴδομεν τῆς Ἀναστάσεώς σου τόν τύπον. Ἐνεπλήσθημεν τῆς ἀτελευτήτου ζωῆς. Ἀπηλαύσαμεν τῆς ἀκενώτου σου τρυφῆς. Ἧς καί ἐν τῷ μέλλοντι αἰώνι πάντας ἡμᾶς καταξιωθῆναι εὐδόκησον, χάριτι τοῦ ἀνάρχου σου Πατρός, καί τοῦ ἁγίου καί ἀγαθοῦ καί ζωοποιοῦ σου Πνεύματος....". Ἡ εὐχή μοιάζει νά συνοψίζει ὁλόκληρο τό Μυστήριο καί νά ἀνακεφαλαιώνει τούς καρπούς πού μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ γευτήκαμε στό οὐράνιο ἐσχατολογικό τραπέζι τοῦ Χριστοῦ.
Γιά ὅλα τοῦτα καί γιά ὅσα ἄλλα ἡ Θ.Λ. εἶναι τό πανηγύρι τῆς χαρᾶς τοῦ Χριστοῦ. Λίγο πρίν τήν Ἀπόλυση ὁ ἱερουργός λέγει μιά μικρή ἀλλά ὑπέροχη εὐχή. Τό πλήρωμα τοῦ νόμου καί τῶν Προφητῶν, αὐτός ὑπάρχων, Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ πληρώσας πάσαν τήν πατρικήν οἰκονονομίαν, πλήρωσον χαρᾶς καί εὐφροσύνη τάς καρδίας ἡμῶν……
Καί ποιά χαρά ἄραγε ἐννοεῖται ἐδῶ, ἀναρωτιέται ὁ Χρυσόστομος. Μήπως ἡ κοσμική; Μή γένοιτο. Αὐτοί ποῦ λένε τήν εὐχή αὐτή, ἐννοοῦν τή χαρά τῶν ἀγγέλων, τήν οὐράναι. Καί τήν ζητοῦν μέ τρόπο ὑπερβολικό. Γιατί δέ λένε δῶσε, ἀλλά γέμισε. Καί δέν λένε ἐμᾶς ἀλλά τίς καρδιές μας, ἐπειδή ἡ χαρά αὐτή προπάντων εἶναι τῆς καρδιᾶς μας .
ΡΕΘΥΜΝΟ
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
ΕΠΕ, 18α, 104, 516
Μ, 51, 145
Μ, 49, 336
Μ 150, 625Α
Μ, 53, 205
Μ. 56, 97-98)
ΕΠΕ, 9, 20-22
Εὐχή του χερουβικοῦ
Μ 55, 57
Μ 35, 740Α
Μ 49, 382
Μ 61, 606- 607
Μ 49, 204
Μ 53, 80
Μ 48, 734
Μ 29, 664C
M 61, 432-432
Μ 36, 709
Μ 36, 320 C
M 50, 445…
Μ 58, 138
ΕΠΕ 5, 214
Μ 31, 325Β
Μ 31, 469Β - 472Α , Μ 32, 108C
Μ 36, 317C
Μ 62, 529
M 58, 507, M 59, 554
ΕΠΕ 32, 484
M 55, 107
