Η αγία μας Εκκλησία, αγαπητοί μου αδελφοί, γνωρίζοντας καλώς την ενθαδική πορεία του ανθρώπου και τον προορισμό του, έχει οικονομήσει έτσι τα πράγματα ώστε να διαφυλαχτεί η ακεραιότητα της υπάρξεώς του μέσα στον χρόνο,
μεταμορφώνοντας τις φθαρτές του στιγμές σε ρυθμούς αιωνιότητος. Για τον σκοπόν αυτό καθιέρωσε εξαρχής το εορτολόγιο, δίνοντας την δυνατότητα στα παιδιά της να συμμετάσχουν στη ζωή της, μέσα από τα βιώματα των εορτών και έτσι να υπάρχει μια διαρκής πνευματική και ουσιαστική χαρά, που να δίνει ουσιαστική έξοδο από τον χρόνο στη σφαίρα του απείρου και αιωνίου Θεού.
Μ’ αυτό τον τρόπο η Εκκλησία μας αποβλέπει στη μεταμόρφωση του χρόνου και στον εξαγιασμό των πιστών. Στην πνευματική και ηθική τροφοδότηση της επίγειας ζωής μας, μεταποιώντας τον απλό και κοινό χρόνο σε «λειτουργικό» και «λατρευτικό» χρόνο. Τον επλούτησε δηλαδή και τον εκόσμησε με τον ανεκτίμητο πλούτο των εορτών της. Τον έκαμε πορεία χαράς, συνοδοιπορία με τον Αφένη Χριστό, την Κυρία Θεοτόκο και τους Αγίους. Τον έκαμε «εορτοδρόμιον».
Μέσα από το εορτοδρόμιο αυτό ξεχωρίζει ο λεγόμενος «κύκλος των κινητών εορτών», με κέντρο την μεγάλη εορτή του Πάσχα, για να δώσει την ευκαιρία στους πιστούς να βιώσουν τη λαμπρότερη εορτή των εορτών: τη διάβαση δηλαδή όλου του κόσμου και του ανθρώπου από την τραχιά πορεία της έβδομης ημέρας στην άφθαρτη όγδοη ημέρα, την αγέραστη αιωνιότητα. Όμως, για να το επιτύχομε αυτό, χρειάζεται η κατάλληλη προετοιμασία και συμμετοχή. Και αυτήν ακριβώς την προετοιμασία περιλαμβάνει η ευλογημένη αυτή περίοδος του λειτουργικού έτους, στην οποία από σήμερα, Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου χάριτι Θεού εισερχόμεθα: στην περίοδο του Κατανυκτικού Τριωδίου.
Μέσα σε μια εποχή τόσον υλιστική, όπου τα θέλγητρα του κόσμου τούτου σαν τους μαγνήτες έλκουν τον άνθρωπο «ψυχή τε και σώματι» σε δρόμους μακριά από τον Χριστό και την Εκκλησία Του, και δημιουργούν αιτίες πνευματικής αποσύνθεσης και ψυχικής φθοράς, η πνευματική περίοδος του Τριωδίου προβάλλει έντονα ως κατ’ εξοχήν ευκαιρία πνευματικής ανασυγκρότησης και πνευματικού ανεφοδιασμού, για τον σύγχρονο αλλοτριωμένο άνθρωπο. Μέσα σε μια εποχή ανερμάτιστη και αλλοπρόσαλλη, όπου η φύση συνωδύνει και συστενάζει με τον άνθρωπο τόσον έντονα, και ακοαί πολέμων, λιμοί και λοιμοί και επικείμεναι συρράξεις εθνών δημιουργούν πρόσθετες ψυχικές ταραχές στις καρδιές των ανθρώπων, η Εκκλησία μας παρέχει την ελπίδα της και τα πνευματικά όπλα προκειμένου να αντιταχθούμε στις ολέθριες δυνάμεις του συλλογικού κακού και να ευρύνομε τους ορίζοντες του φθαρτού τούτου κόσμου προς την αιώνια πατρίδα μας, την ασύνορη αιωνιότητα. Και μας προτρέπει να βάλομε θεμέλιο στην πνευματική μας ζωή τις δύο μεγάλες αρετές: την ταπείνωση και την μετάνοια και πάνω σ’ αυτές να οικοδομήσομε το θεάρεστον οικοδόμημα της ζωής μας: «επιτελούντες αγιοσύνην εν φόβω Θεού»!
Κατά την περίοδο του Τριωδίου η Εκκλησία μας προσκαλεί στον Ναό, για να μας υπενθυμίσει όλες τις ευεργεσίες που έκαμε ο Θεός για ’μας. Πως είμαστε πλάσματα της αγάπης Του. Πως αθετήσαμε την εντολή που μας δόθηκε για να γυμναστούμε και να πετύχομε την πνευματική μας τελείωση, ώστε να γίνομε θεοί κατά χάριν και όμως βγήκαμε έξω από τον παράδεισο της τρυφής και χάσαμε τη θεία τιμή, εξ ιδίας υπαιτιότητος, φθόνω και συμβουλή του αρχαικάκου εχθρού.
Μας υπενθυμίζει ακόμη η Εκκλησία την ανέκφραστη συγκατάβαση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που, όντας τέλειος Θεός, έγινε για χάρη μας και τέλειος άνθρωπος και εις τα ίδια ήλθε «ζητείσαι και σώσαι το απολωλός». Και έπαθε, γενόμενος υπέρ ημών κατάρα. Και εσταυρώθη και ετάφη και ανέστη και ανελήφθη εις ουρανούς, συνεγείρας την πεπτωκυίαν φύσιν του Αδάμ, την οποίαν απεκάθαρε και ελάμπρυνε και είς το αρχαίον κάλλος ανεμόρφωσεν. Με τον τρόπον αυτό η Εκκλησία επιδιώκει τη δική μας συμμετοχή στο έργο και στη ζωή του Χριστού, ώστε να γίνομε κοινωνοί του Πάθους και της Αναστάσεώς Του.
Η περίοδος του Κατανυκτικού Τριωδίου είναι για τον άνθρωπο κάθε εποχής και ιδιαίτερα της δικής μας μια πνευματική όαση, ένα καταφύγιο, μια ελπίδα. Σπουδάζοντας την καθημερινή πραγματικότητα, διαπιστώνομε όλο και πιο πολύ, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος περισπάται, κομματιάζεται. «Μεριμνά και τυρβάζει περί πολλά». Κομματιάζει την καρδιά του και την χαρίζει σε πολλές πλανεύτρες αγάπες του φθαρτού κόσμου, που του την κλέβουνε και την τυραννούνε. Η Εκκλησία, με τους κατανυκτικούς ύμνους, τα αγιογραφικά αναγνώσματα, τις όμορφες παννυχίδες, τα συναξάρια των ημερών αυτών, ξαναφέρνει τον άνθρωπο στα σύγκαλά του. Βοηθάει την ψυχή να ξαναβρεί την γαλήνη της, την καρδιά να περισυλλέξει τον κομματιασμένο εαυτόν της, και να επανεύρει την ακεραιότητα της υπάρξεως και του πνεύματός της. Δηλαδή, με απλά λόγια, να βρει την αψεγάδιαστη αγάπη του Θεού και ν’ αγαπήσει αληθινά τον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο!
Αγαπητοί μου! Ένας μεγάλος στοχαστής έχει διατυπώσει μια απλή σκέψη. Είπε: πολλοί άνθρωποι μοιάζουν με τα κρεμμύδια. Έχουνε μόνο φλούδα και καθόλου καρδιά. Ξεφυλλίζεις το κρεμμύδι. Του βγάζεις την πρώτη φλούδα και περιμένεις να βρεις τον καρπό. Του αφαιρείς τη δεύτερη, την τρίτη και όμως μάταια, όλο είναι φλούδα. Το ίδιο και με τους περισσότερους των ανθρώπων. Λες πώς πίσω από αυτό το χαμόγελο θα συναντήσεις την καλή καρδιά. Υποπτεύεσαι πως πίσω απ’ αυτή τη σοβαρότητα θα βρει κάποια αξία, κάποια αρετή. Πως πίσω από αυτό τον γλυκό λόγο θα συναντήσεις την επιείκεια και την αγάπη. Και όμως! Η μια φλούδα διαδέχεται την άλλη. Η μια προσποίηση σκεπάζει την άλλη προσποίηση και στο τέλος συναντάς ένα θλιβερό κενό.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τη ζωή. Το πάχος και το βάθος της είναι πολλές φορές καμωμένο μόνο από φλούδες και επιφάνεια. Πρώτη φλούδα η απάτη. Τη σηκώνεις και συναντάς τον εγωισμό. Βγάζεις κι αυτή τη φλούδα και συναντάς την ρηχότητα. Τη βγάζεις κι αυτή κι ακολουθούνε άλλες: το ψέμα, η απάτη, η ιδιοτέλεια, η φιλοδοξία, η φτηνή χαρά και στο τέλος πάλι το θλιβερό κενό. Και όλη η ζωή των περισσοτέρων έχει καταντήσει ένα κρεμμύδι, που το ξεφυλλίζουνε κλαίγοντας.
Και όμως! Η ελπίδα και η ακατάπαυστη προσδοκία για την αιωνιότητα, που καίει σαν ακοίμητη κανδήλα στο βάθος της υπάρξεώς μας, δεν χορταίνει με καμιά φλούδα και δεν εξαντλείται σε καμιά επιφάνεια. Ζητά να βρει το απόλυτον, που είναι ο καρπός και η ουσία της ζωής. Ζητά να ξεπεράσει όλες τις φλούδες, όλες τις ρεκλάμες και τις φιγούρες των εγκοσμίων πραγμάτων και να φθάσει στο ιερόν άδυτο, που είναι η πηγή της ζωής, ο Θεός! Και σ’ αυτή την αέναη αναζήτηση και ανύσταχτη λαχτάρα της καρδιάς μας βοηθάει η αγία μας Εκκλησία. Και μας υπενθυμίζει πως ο άσφαλτος και μοναδικός δρόμος είναι ο δρόμος της ταπεινώσεως και της μετανοίας. Γιατί στην όντως ζωή εισέρχονται μόνον εκείνοι που σκύβουνε ταπεινά και περνούνε τη σωτήρια πύλη της μετανοίας. Εκείνοι που καθαίρονται και αγιάζονται με συνεχή εγρήγορση και νήψη. Και σ’ αυτή τη σωτήρια πύλη μας καλεί από σήμερα η αγία μας Εκκλησία, εισοδεύοντας στην ευλογημένη αυτή περίοδο του εκκλησιαστικού έτους: την περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου. Σ΄ αυτή τη σωτήρια πύλη μας καλεί να προχωρήσομε με το υπέροχο σε στίχο και σε μουσική γνωστό τροπάριο, που άρχισε από σήμερα να ψέλνεται στον πρώτο Όρθρο της Κυριακής του Τριωδίου και θα συνεχισθεί ως το τέλος της αγίας Τεσσαρακοστής.
«Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα,
ορθρίζει γαρ το πνεύμά μου προς ναόν τον άγιόν Σου,
ναόν φέρων του πνεύματος,
όλον εσπηλωμένον.
Αλλ’ ως οικτίρμων κάθαρον
ευσπλάχνω Σου ελέει».
Ας μάθομε να το σιγοψάλλομε με ταπείνωση και επίγνωση μετανοίας, σε όλο αυτό το περπάτημα του προσωπικού μας αγώνα προς το Άγιον Πάσχα το συνεχές και το αιώνιον. Να το ψάλλομε στον όρθρο της κάθε ημέρας της προσωπικής μας ζωής, ως το ξημέρωμα του αιωνίου Πάσχα.
Αμήν!
