Αγαπητές και αγαπητοί  συνάδελφοι

Ανανεώνω τις ευχές μου για ένα γόνιμο και δημιουργικό σχολικό έτος.

Σε συνέχεια προηγούμενου εγγράφου μου και λόγω ερωτημάτων πολλών συναδέλφων, επανέρχομαι στο θέμα του προγραμματισμού του εκπαιδευτικού έργου με ορισμένες συμπληρωματικές επισημάνσεις.

α) Νέα Προγράμματα Σπουδών και νέα Βιβλία θρησκευτικών: Από το φετινό σχολικό έτος, χρησιμοποιούμε νέα Προγράμματα Σπουδών στα Θρησκευτικά όλων των τάξεων Γυμνασίου και Λυκείου, καθώς και νέα Βιβλία Μαθητή, τα οποία έχουν αποσταλεί στα σχολεία. Όλο το υλικό είναι αναρτημένο στη διεύθυνση:

http://iep.edu.gr/el/component/k2/1048-nea-programmata-spoudon-kai-vivlia-sta-thriskeftika

β) Συνεχόμενο διδακτικό δίωρο: Το Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου επισημαίνει ότι «τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα επιτυγχάνονται, όταν το μάθημα διδάσκεται για κάθε τμήμα σε συνεχόμενο δίωρο κάθε εβδομάδα». Στο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Λυκείου δεν υπάρχει ανάλογη επισήμανση, λόγω του ότι στη Γ΄ Λυκείου το μάθημά μας είναι μονόωρο. Παρ’ όλα αυτά, για την εφαρμογή των προτεινόμενων διδακτικών μεθόδων ενδείκνυται, τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο, το συνεχόμενο διδακτικό δίωρο. Προτείνω, λοιπόν, την οργάνωση του προγράμματος διδασκαλίας των Θρησκευτικών σε  συνεχόμενο δίωρο, εφόσον είναι εφικτό.

γ) Θεματικοί άξονες και στόχοι των Προγραμμάτων Σπουδών: Τα Προγράμματα Σπουδών δομούνται πάνω με μια κλιμακωτή αλληλουχία σκοπών και στόχων. Ξεκινώντας από τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών, προχωρούμε στον βασικό σκοπό κάθε κύκλου (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο) και στις γενικές επάρκειες κάθε τάξης και καταλήγουμε στα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα κάθε θεματικής ενότητας. Στο Πρόγραμμα Σπουδών του Λυκείου υπάρχει, επιπλέον, η στήλη «Δείκτες αξιολόγησης» στην οποία ορίζεται, πέρα από την προσδοκώμενη, η αξιολογήσιμη-αξιολογητέα μάθηση σε κάθε διδακτική ενότητα. Κάθε βασικό θέμα ή υπόθεμα θεμελιώνεται και αναπτύσσεται πάνω σε αυτήν την ιεραρχημένη αλληλουχία.

δ) Ετήσιος και θεματικός προγραμματισμός: Τα Προγράμματα Σπουδών οργανώνουν τη διδασκαλία σε διακριτές θεματικές ενότητες. Πρώτο βήμα στον ετήσιο προγραμματισμό μας είναι να δούμε την προτεινόμενη χρονική έκταση κάθε θεματικής ενότητας, ώστε να προγραμματίσουμε ρεαλιστικά τον χρόνο που είναι εφικτό να αφιερώσουμε σε κάθε μια. Κατά τον σχεδιασμό μιας θεματικής ενότητας ομαδοποιούμε τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα και τα αντίστοιχα βασικά θέματα, ανάλογα με τα διαθέσιμα δίωρα. Συστήνεται η κάλυψη όλων των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων και εφόσον έχουμε εξασφαλίσει την πλήρη κάλυψή τους μπορούμε να μην εξαντλήσουμε κάποια βασικά θέματα, εάν  πλεονάζουν. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται η θεματική ενότητα να αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο, ώστε οι μαθητές να κατανοούν τον ειρμό των διδακτικών εργασιών, οι οποίες κινούνται γύρω από τον θεματικό άξονα της θεματικής ενότητας.

ε) Συμπλήρωση μαθησιακών κενών - Επιλογή διδακτικών θεμάτων: Στον προγραμματισμό μας χρειάζεται να λάβουμε υπόψη τυχόν ελλείψεις, οι οποίες μπορεί να οφείλονται σε περικοπές που έγιναν, λόγω της πανδημίας, κατά το παρελθόν σχολικό έτος. Το ζήτημα αυτό χρειάζεται να αντιμετωπίζεται στοχευμένα, με τις αναγκαίες εμβόλιμες  συμπληρώσεις.

Στη μεταβατική φάση της εφαρμογής του Προγράμματος Σπουδών, εάν διαπιστώσουμε ότι κατά τη μετάβαση από τη μία τάξη σε μία άλλη, ορισμένα διδακτικά θέματα επαναλαμβάνονται στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών, ενώ οι μαθητές/τριές μας τα έχουν ήδη διδαχθεί στην προηγούμενη τάξη, μπορούμε να τροποποιήσουμε μερικά τον προγραμματισμό μας. Στην περίπτωση αυτή, μπορούμε να παραλείψουμε τα σχετικά θέματα ή να περιοριστούμε σε μια σύντομη ανασκόπηση ή να προεκτείνουμε τη μάθηση σε νέες περιοχές με βάση τον θεματικό άξονα. Κατά τα λοιπά, ακολουθούμε την προτεινόμενη σειρά των θεματικών ενοτήτων του Προγράμματος Σπουδών.

στ) Σχεδιασμός της διδασκαλίας με δραστηριότητες: Τα Προγράμματα Σπουδών προτείνουν συγκεκριμένες διδακτικές στρατηγικές, μεθόδους και τεχνικές, με διερευνητική και βιωματική στόχευση, στις οποίες εντάσσονται διδακτικές δραστηριότητες. Οι διδακτικές δραστηριότητες που παρατίθενται στα Προγράμματα Σπουδών είναι ενδεικτικές και προτεινόμενες. Οι δραστηριότητες επιλέγονται στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού της διδασκαλίας και εντάσσονται στις συγκεκριμένες φάσεις της, όπου κρίνουμε αναγκαίο.

Με το πνεύμα αυτό, καλούμαστε να αξιοποιήσουμε μορφές διερευνητικής και βιωματικής μάθησης, με στόχο την ενεργοποίηση όλων των μαθητών/τριών. Οι ομάδες εργασίας παρέχουν πολλαπλές δυνατότητες προς αυτήν την κατεύθυνση, επειδή μπορούν να οδηγήσουν σε ένα πολυτροπικό περιβάλλον μάθησης, να εξυπηρετήσουν τη διαφοροποιημένη διδακτική για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και ειδικές ανάγκες και να ενισχύσουν την ενεργό συμμετοχή όλων των μαθητών/τριών.

ζ) Βιβλίο Μαθητή: Για μια ακόμη φορά επισημαίνω ότι το Βιβλίο Μαθητή υπηρετεί το Πρόγραμμα Σπουδών, με στόχο την προσδοκώμενη μάθηση. Ο/η εκπαιδευτικός χρειάζεται να πάρει κρίσιμες αποφάσεις σχετικά με το πώς θα εντάξει στη διδασκαλία του το υλικό του Βιβλίου. Το υλικό αυτό δεν προορίζεται για «παράδοση» από τον/την διδάσκοντα/ουσα και δεν αποτελεί εξεταστέα ύλη. Οι προτεινόμενες μέθοδοι για την αξιοποίησή του έχουν, συνήθως, διερευνητικό και βιωματικό χαρακτήρα και γι’ αυτό η αποστήθιση πρέπει να αποφεύγεται. Είναι αναγκαίο να επισημαίνονται στους μαθητές, πάνω στο βιβλίο, οι μαθησιακοί στόχοι, καίρια κείμενα ή αποσπάσματα, λέξεις-κλειδιά, καθώς επίσης να δίνονται οδηγίες για την προέκταση της εργασίας τους και για την προετοιμασία τους.

η) Φάκελος Μαθητή: Ο φάκελος του μαθητή, ειδικά στο Γυμνάσιο, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο μάθησης. Ανεξάρτητα από τη μορφή του (τετράδιο, φάκελος, ντοσιέ), ο φάκελος μπορεί να λειτουργεί ως ένα πολυτροπικό ημερολόγιο μάθησης. Εδώ οι μαθητές μπορούν να σημειώνουν τον βασικό στόχο και τα βασικά θέματα της θεματικής ενότητας, οδηγίες μάθησης και αξιολόγησης, καθώς επίσης να φυλάσσουν το υλικό και τις εργασίες τους. Στις μικρότερες τάξεις, οι μαθητές/τριες χρειάζεται να καθοδηγούνται και να σημειώνουν κάθε φορά (ίσως με σταθερά όμοιο τρόπο) βασικές πληροφορίες για το μάθημα, γύρω από τα ενδεικτικά ερωτήματα: α) Τι μάθαμε σήμερα, β) τι να προσέξω στο βιβλίο μου, γ) ποια εργασία χρειάζεται να κάνω; κ.ά.

θ) Αξιολόγηση μαθητή: Η αξιολόγηση είναι αναπόσπαστο μέρος της διδακτικής και της μαθησιακής διαδικασίας σε κάθε διδακτική ώρα. Τα Προγράμματα Σπουδών δίνουν έμφαση στη διαμορφωτική αξιολόγηση, πρωτίστως των ποιοτικότερων χαρακτηριστικών της μάθησης, με στόχο τη βελτίωση της διδασκαλίας και της μάθησης. Έτσι, έχει νόημα στο τέλος κάθε μαθήματος να εξασφαλίζεται ο απαραίτητος χρόνος για αξιολόγηση, αναστοχασμό και ανατροφοδότηση. Πέρα από τις προβλεπόμενες γραπτές αξιολογήσεις, στην καθημερινή διαδικασία χρειάζεται να αξιοποιείται ποικιλία τεχνικών και μέσων αξιολόγησης. Σε κάθε περίπτωση προκρίνονται συμμετοχικές και αλληλεπιδραστικές μορφές αξιολόγησης, οι οποίες πρέπει να είναι ανάλογες με τον τρόπο που έχει διδαχθεί η κάθε ενότητα.

Τα παραπάνω θέματα είναι μεγάλα και θέλουν περαιτέρω επεξεργασία. Περισσότερη πληροφόρηση υπάρχει στο εγκεκριμένο υποστηρικτικό υλικό του μαθήματος, καθώς επίσης θα αναπτυχθεί στις επιμορφωτικές συναντήσεις μας. Είμαι στη διάθεσή σας για κάθε αναγκαία διευκρίνηση.

Με συναδελφικούς χαιρετισμούς,

Ο Συντονιστής Ε.Ε. κλάδου ΠΕ01

Γεώργιος Στριλιγκάς