Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση αγωγής παιδιών και εφήβων στο ΝΕ Διαφωτισμό

Τσακιράκης Μιχαήλ
Εκτύπωση

 

ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ & ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΝΕ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟ.

 

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ: ΑΓΩΓΗ ΠΑΙΔΙΩΝ-ΕΦΗΒΩΝ-ΝΕΩΝ

Συχνότατη η αναφορά του αγ. Κοσμά του Αιτωλού στην αγωγή των νέων ως δείγμα του ενδιαφέροντος και της αγάπης του για την ελληνική νεότητα και το μέλλον του τόπου παρότι σκλαβωμένου. Εκτός από το πρωτόλειο έργο του Σχολείο ντελικάτων εραστών και το Φυσικής Απάνθισμα όπως και τα άλλα σωζόμενα έργα του Ρήγα δείχνουν το πολύπλευρα φιλομαθές και πολυμαθές του χαρακτήρα του με αποδέκτες νέους και μη. Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός λοιπόν κι αυτός δε θα μπορούσε να παραλείψει μια τόσο λεπτή πλευρά του όλου θέματος της αγωγής της νεότητας για την οποία μάλιστα μόχθησε ώστε να γεννηθούν, να αναγεννηθούν και να μορφωθούν χιλιάδες νέων, τόσο με το εθνικοαπελευθερωτικό του διδακτικό και δαφωτιστικό έργο όσο και με την ίδρυση 210 εκπαιδευτηρίων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σταχυολογούμε επομένως τα κυριότερα χωρία από τις διδαχές του όπως παρουσιάζονται στο σχετικό έργο του Ι. Μενούνου και με τη μέθοδο της Ανάλυσης Περιεχομένου (CONTENT ANALYSIS):

Προσδιορίζει εξαρχής τους σκοπούς και στόχους της αγωγής υπό το πρίσμα της ορθόδοξης παράδοσης και ταπεινά ομολογεί ότι ο ίδιος είναι αδελφός κι όχι δάσκαλος γιατί διδάσκαλος είναι μόνο ο Χριστός μας. Υπέρμαχος της δωρεάν παιδείας όπως κι οι περισσότεροι στα δύσκολα εκείνα χρόνια δάσκαλοι του γένους και λόγιοι και πάντως αφιλάργυρος και εξαιρετικά ελεήμων, ως κατεξοχήν εκπροσώπου της μιας εκ των τριών κορυφών του παιδαγωγικού τριγώνου. Αναλόγως του τρόπου ζωής μας φαινόμαστε άνθρωποι ή ζώα, σκύλοι, γάιδαροι, γουρούνια γι’ αυτό πρέπει όλοι να μορφώνονται στα σχολεία και να μαθαίνουν γράμματα. (προσ)Εύχεται ο άγιος τα παιδιά να ζήσουν, να  προκόψουν κοντά στους καλούς τους γονείς αλλά προειδοποιεί ότι αν μείνουν αγράμματα θα μοιάζουν με τα γουρούνια και γι’ αυτό σπεύδει να τους παροτρύνει να του «χαρίσουν» ένα σχολείο στον τόπο τους για να μαθαίνουν τα παιδιά γράμματα να ξέρουν πού περπατούνε και να ορίσουν σχολικούς επιτρόπους και να βρουν αξιόλογους δασκάλους ώστε όλα τα παιδιά να μαθαίνουν -πλούσια και φτωχά- χωρίς πληρωμή αφού χωρίς σχολείο ελληνικό περπατάμε στο σκοτάδι. Καλύτερα σχολείο παρά βρύσες και ποτάμια γιατί αλλιώς μένει κι η ψυχή απότιστη. Και ορίζει και το Αναλυτικό Πρόγραμμα σπουδών σε γενικές γραμμές με έντονη την επιδίωξη της μεταβίβασης της μάθησης και της εφαρμοσμένης γνώσης σε βασικά θέματα ζωής όπου ξεχωρίζουν οι διαφυλικές σχέσεις κ.ά. καλύπτοντας έτσι και τις άλλες δυο κορυφές του παιδαγωγικού τριγώνου (Α1,ΓΑΚ,ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΚΡΑΤΟΥΣ &Α2, Ηπειρωτική Εστία 2, 1953).

Αρχίζει εδώ την αγωγή με την παρουσίαση κινήτρων μάθησης και τον τρόπο σχηματισμού στην παιδική διάθεση παράλληλα με πρακτικές άσκησης φιλανθρωπίας και σε «άλλα» παιδιά έξω του οικείου περιβάλλοντος ώστε να προκύπτει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ωφέλεια από μια τέτοια αγωγή: να αγαπάς τα φτωχά παιδιά καλύτερα από τα δικά σου! Ιδίως να προσέχουν οι γονείς κατά τον εορτασμό του αγίου που το όνομά του φέρει το παιδί τους κατά το τιμή αγίου μίμηση αγίου αλλιώς μοιάζουμε με σκύλους, γιατί οι γονείς μοιάζουν με δέντρο που όταν ποτίζεται η ρίζα των παιδιών με αρμόδια βιωτή τότε φυλάει ο Θεός και προκόπτουν και τα παιδιά!  Κάνει μια μηλιά ξινά μήλα. Εμείς τώρα τι πρέπει να κατηγορήσουμε τη μηλιά ή τα μήλα; Τη μηλιά. Λοιπόν κάνετε καλά εσείς οι γονείς που είστε η μηλιά να γίνονται και τα μήλα γλυκά. Ακολουθεί η ειδική διδαχή που μας φέρνει στο πρώτο παγκόσμια συμβουλευτικό εγχειρίδιο αυτό του αγίου  Νικοδήμου Αγιορείτη, περί φυλακής των αισθήσεων όχι μόνο των νέων και των παιδιών και εφήβων που γεννιούνται μέσα σε αυτό το ευλογημένο περιβάλλον (Β1, Βιβλιοθήκη Βουλής Ελλήνων).

Πρέπει η παιδεία να στηρίζεται στην ελληνικότητα και οι γονείς να στρέφουν τα παιδιά τους να μαθαίνουν εξόχως τα ελληνικά και ως μορφή και ως περιεχόμενο γιατί αλλιώτικα το παιδί είναι σαν το γουρουνόπουλο. Και τότε το φταίξιμο είναι των γονιών όπως κι όταν εργάζονται την Κυριακή που φέρνει κατάρα στα σπίτια. Το κέρδος της Κυριακής που δεν μπορείς να αποφύγεις χώριζέ το σε επτά μέρη και το ένα –κατά το παρόν εγώ σε συμβουλεύω- δώσε το στο σχολείο! Επειδή αγρίεψε το γένος μας από την αμάθεια και γίναμε σα θηρία σας συμβουλεύω να κάνετε κάθε τρόπο να έχετε σοχλεία στον τόπο σας να μη περπατάτε στο σκοτάδι. Όποιος θέλει να μάθει γράμματα ελληνικά ας σηκωθεί επάνω όπως έλεγε χαρακτηριστικά στα κηρύγματά του και να μου το πει να τον ευλογήσω και εγώ να βάλω και όλους τους χριστιανούς να τον συγχωρήσουνε. Σας παρακαλώ να τους χαρίσετε και τα χρέη τους. Τα παιδιά τέλος να τιμάνε τους γονείς τους και πάντως όχι αδιάκριτα αλλά μόνο στο καλό να τους (υπ)ακούνε (Β2, Ι. Μ. Λευκοπηγής Ηλείας & Γ,Δ,Ε).

Πασίγνωστο τα κείμενα που ακολουθεί και ανακεφαλαιώνουν όλα τα παραπάνω εμφαντικά: (το πρώτο απευθύνεται σε κατοίκους του Ζαγοριού όταν τους συμβούλεψε να κτίσουν σχολείο ενώ εκείνοι επέμεναν να χτίσουν γέφυρα): ταλαίπωροι και ελεεινοί, για να μη πνιγούν δυο-τρεις συμπατριώτες σας φροντίζετε και λησμονείτε ότι όλοι συν γυναιξί και τέκνοις κινδυνεύετε να καταποντιστείτε στους αιώνες των αιώνων στο βάθος της αβύσσου! Το δεύτερο δίνει το περιεχόμενο της μάθησης αφού η γλώσσα και παράδοση πάνε πάντοτε μαζί στον τόπο μας και χαρακτηρίζουν την φιλτάτη πατρίδα ενώ άνευ τούτων το έθνος μας καταστρέφεται, και ενταυτώ δίνει μια ακτίδα ελπίδας για την εθνική μας παλιγγενεσία εκ της ελεεινής καταστάσεως εν τη οποία ευρισκόμεθα.

Το τρίτο και καλύτερο:   ευλογημένοι χριστιανοί, οι πολλές εκκλησίες –σε ελεύθερη ΝΕ διασκευή- ούτε διατηρούν ούτε ενισχύουν την πίστη μας όσο και όπως πρέπει εάν οι πιστοί δεν είναι φωτισμένοι υπό των παλαιών και νέων γραφών. Η πίστη μας δε στερεώθηκε από αμαθείς αγίους αλλά από σοφούς και πεπαιδευμένους οι οποίοι και τις Α.Γ. εξήγησαν και με θεόπνευστα λόγια αρκούντως μας εφώτισαν. Σήμερα όμως εξαιτίας των δεινών συμφορών και περιστάσεων που μας έπεσαν από τις πολλές μας αμαρτίες λείπουν και απουσιάζουν ή τουλάχιστον είναι σπανιότατοι τέτοιοι σοφοί και ενάρετοι άνθρωποι που θα διατηρούσαν ανεπηρέαστα τους ορθόδοξους ομογενείς μας. Γιατί πώς είναι δυνατόν να διατηρηθεί αβλαβές το έθνος μας στην ελευθερία και τη θρησκεία όταν ο ιερός κλήρος αγνοεί δυστυχώς την ερμηνεία των ΑΓ που στερεώνει την πίστη και μας φωτίζει; Όταν ένας ποιμένας δε γνωρίζει το θρεπτικό χόρτο για το ποίμνιό του και δε θεραπεύει τα παθήματά του που συμβαίνει να έχει, δεν τα προφυλάσσει από τα άγρια θηρία και τους κλέφτες πώς είναι δυνατόν να διατηρηθεί για πολύ το ποίμνιό του εκείνο; Γι’ αυτό παιδιά μου, Παργινοί, δια διαφύλαξη της πίστεως και ελευθερία της πατρίδος φροντίστε να συστήστε ανυπερθέτως σχολείο ελληνικό, με το οποίο θα γνωρίσουν τα παιδιά σας όσα εσείς αγνοείτε. Εδώ θυμίζουμε το πρώτο κείμενο του Αγώνα για την εθνική μας Ανεξαρτησία που δεν είναι άλλο από την περίφημη προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη στρατηγού και υπασπιστή του Τσάρου και ταυτόχρονα αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας στο στρατόπεδο του Ιασίου Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος που αποτέλεσε και τη βάση του εθνικού μας ύμνου.

Ερχόμαστε φυσιολογικά στο θέμα του κλήρου γιατί ορθοδοξία και ελληνισμός ταυτίζονται επί τουρκοκρατίας πολλαπλά. Η ετερότητα αυτή με κάθε άλλο λαό ήταν και η ειδοποιός διαφορά αλλά και η σωτηρία για το ελληνικό έθνος που πάλευε να γλιτώσει σαν τον κόκκο του σταριού ανάμεσα στις δυο μεγάλες μυλόπετρες που το απειλούσαν με πλήρη αφανισμό: το ισλάμ και τον καθολικισμό –δες και τουρκοκρατία και βενετοκρατία… αγώνες σκληροί και αδυσώπητοι με εκατοντάδες νεομάρτυρες και εκατομμύρια μάρτυρες συνειδήσεως και όχι μόνο. Δεδομένου ότι σημαντικό ποσοστό των Ελλήνων εξισλαμίστηκε και οι Έλληνες εκείνοι που άλλαξαν πίστη –κι ας συνέχισαν ορισμένοι να μιλάνε ελληνικά- χάθηκαν για πάντα για το ελληνικό έθνος εξαιτίας της νέας τους θρησκείας. Η Εκκλησία όμως που επιβίωσε και μετά την Άλωση του 1204 από τους Λατίνους και μετά το 1453 μετά την Άλωση από τους Τούρκους ένωσε τους Έλληνες έχοντας βαθύτατες ελληνικές και χριστιανικές ρίζες και όχι μόνο αφού πολλοί Αλβανοί και Σλάβοι κατέχουν εξέχουσα θέση στα χρονικά του ελληνικού πατριωτισμού. Αν και προτιμούσαν οι Έλληνες τον τουρκικό από το βενετικό ζυγό οι πιέσεις του ισλάμ και οι εξωμότες σε συνδυασμό με το παιδομάζωμα και την υποχρεωτική ναυτολογία Ελλήνων στον τουρκικό στόλο απείλησαν τον ελληνισμό με πλήρη αφανισμό με άπειρους φόρους κεφαλικούς-χαράτσια, τις γυναίκες τους έρμαια των ορέξεων των οθωμανών, την περιουσία ανά πάσα στιγμή άφαντη. Φυσικό ήταν ελάχιστοι να αντέξουν και να μη γίνουν τούρκοι, δηλαδή μωαμεθανοί και να χαθούν για τον ελληνισμό αφού έχασαν την ορθοδοξία. Αν η εκκλησία δεν είχε αναπτύξει μια τόσο έντονη δραστηριότητα θα είχε καταντήσει μειοψηφία ή θα είχε ολότελα χαθεί. Αντίθετα ο Πατριάρχης Έλληνας στα τέλη του 18ου αι. που εξετάζουμε ήταν ηγέτης 13.000.000 – του ¼ των κατοίκων της αυτοκρατορίας, εθνάρχης και ηγέτης του ένδοξου ρωμαϊκού έθνους.

Αυτά όλα όμως είχαν και το τίμημά τους:  θρησκεία και γλώσσα διασώθηκαν με την άμισθη κατά τα πλείστα διδασκαλία των κληρικών μας φανερή και κρυφή όποτε οι περιστάσεις καλούσαν και πάντως αδιάκοπα και συνέχεια στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς. Αυτά μάλιστα όλοι τους προσπάθησαν και κατόρθωσαν να διασώσουν από το γενικότερο κατακλυσμό ως πρώτιστο καθήκον, περισώζοντας ακόμα και τα σπάνια χειρόγραφα συγγραμμάτων θύραθεν και πατερικής φιλολογίας οδηγούμενος από τα Πατριαρχεία. Κλήρος λοιπόν και λαός συνταύτιζε ορθά και συνένωνε -βλέποντας τον ορθόδοξο ιερέα μόνο δάσκαλο του έθνους του- ορθοδοξία και ελληνισμό ακόμα και με τη σχοινοβασία του κρυπτοχριστιανισμού, ποτίζοντας πάντως πολλές φορές με το ίδιο τους το αίμα το χώμα της πατρίδας και ενισχύοντας το ποίμνιο όπως ακριβώς συνέβη και με τον άγιο Κοσμά, επειδή άλλωστε θεωρούνταν όλοι οι κληρικοί συνωμότες και επαναστάτες και μάλιστα με σύμφωνη την ομολογία τούρκων ιστορικών. Και δεν ήταν λίγοι οι κληρικοί που έγιναν αντί για ιερείς στρατιώτες όταν ξέσπασε ο Αγώνας. Και αργότερα πάλι ανεξιθρησκεία εφαρμόζοντας παρέμεινε πιστός στο υψηλό του κάλεσμα.

 

ΠΗΓΗ: ΔΡΑΜ 2013

ΤΣΑΚΙΡΑΚΗ ΜΙΧΑΗΛ, ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Τελευταία Ενημέρωση στις Τρίτη, 19 Φεβρουάριος 2013 08:42