Η "πύλη" και η "είσοδος"

Πρωτοπρ. Παχυγιαννάκης Ευάγγελος
Εκτύπωση

Ένα από τα τροπάρια της δ΄ ωδής του Κανόνος, το γ΄, μας μεταφέρει μια προεικόνιση της Παναγίας, στην οποία ο Προφήτης Ιεζεκιήλ προοράται την Παναγίαν ως «Πύλην» και η αγία μας Εκκλησία την χαρακτηρίζει ως «Εἴσοδον». Τι λέει το τροπάριο αυτό:

«Χαῖρε πύλη μόνη ἥν ὁ  Λόγος* διώδευσε μόνος ἡ μοχλούς,* καὶ πύλας Ἅδου, Δέσποινα,* τῷ τόκῳ σου συντρίψασα·* χαῖρε ἡ θεία εἴσοδος* τῶν σωζομένων, πανύμνητε». Σε μετάφραση: «Χαίρε, εσύ, Παναγία μας, που είσαι η μοναδική πύλη από την οποία πέρασε ο Λόγος, ο Οποίος, με τη γέννησή Του έγινε αφορμή να συντρίψεις  τους μοχλούς και τις βαριές πόρτες του Άδη. Χαίρε, λοιπόν, εσύ που έγινες, όχι μόνο η θύρα για να περάσει και να ’ρθεί κοντά μας ο Σαρκωθείς Θεός Λόγος, αλλά και η είσοδος από την οποία θα περάσουν  οι σωζόμενοι στη ζωή της αθανασίας».

Ο ποιητής στο τροπάριο αυτό μας παρομοιάζει την Παρθένο με Πύλη κλειστή, την οποία άνοιξε ο Υιός και Λόγος του Θεού για να περάσει με τη Γέννησή Του στον κόσμο. Η εικόνα αυτή είναι παρμένη από την προφητεία του Ιεζεκιήλ, γνωστή ως εικόνος της «κεκλεισμένης πύλης» η οποία «κλειστή Πύλη» δεν είναι άλλη παρά η Παρθένος Μαρία. Το κείμενο της προφητείας γράφει: «Και η πύλη αὕτη κεκλεισμένη ἔσται, οὐκ ἀνοιχθήσεται, καὶ οὐδεὶς μὴ διέλθῃ δι’ αὐτῆς. Ὅτι Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ εἰσελεύσεται δι’ αὐτῆς καὶ ἔσται κεκλεισμένη». Εδώ ο Προφήτης προβλέπει το μεγάλο θαύμα της Παναγίας, η οποία εφυλάχθη άμεμπτος  και Παρθένος, για να γίνει ο αποκλειστικός ναός του Σωτήρος και η οποία και μετά τη γέννηση του Λόγου του Θεού, πάλι έμεινε Παρθένος.  Το χωρίο αυτό της Παλαιάς Διαθήκης είναι ένα τα κυριότερα που διασαλπίζουν την αειπαρθενία της Θεοτόκου.

Το θαύμα έγκειται στο ότι η Παρθένος συνέλαβε τον Χριστό χωρίς ανθρώπινη συνέργεια, χωρίς πείραν ανδρός και έτσι Τον εγέννησε, χωρίς ο Τόκος να βλάψει τα κλειδιά της παρθενίας της. Το ίδιο και μετά τον Τόκον έμεινε Παρθένος, αφού άλλα παιδιά δεν εγέννησε. Η Παρθένος Μαρία είναι και πριν από τον Τόκον Παρθένος και κατά τον Τόκον Παρθένος και μετά τον Τόκον πάλι Παρθένος. Αυτό το τριπλό της παρθενίας συμβολίζει στην εικονογραφία ο ορθόδοξος ζωγράφος με τα τρία αστέρια που ζωγραφίζει στην Παναγία: ένα σε κάθε ώμο και ένα στο κεφάλι της  Παναγίας.

Αυτή την έννοια έχει και η εκ νεκρών Ανάστασις του Χριστού, στην ορθόδοξη αγιογραφία. Ο Χριστός δεν βγαίνει μέσα από τον τάφο αφού τραβήξει ο Άγγελος την πλάκα του μνήματος. Ο Χριστός ανασταίνεται με κλεισμένο τον Τάφο. Ένα τροπάριο του Όρθρου της Αναστάσεως θα υπομνηματίσει το γεγονός: «Φυλάξας τὰ σήμαντρα σῶα, Χριστέ, ἐξηγέρθης τοῦ τάφου, ὁ τὰς κλεὶς τῆς Παρθένου μὴ λυμηνάμενος ἐν τῷ τόκῳ σου…» «Συ, Χριστέ, που όταν γεννήθηκες δεν κατέστρεψες την κλειστή πύλη της αγνότητος της Παρθένου Μητέρας Σου, έτσι βγήκες κι από το μνήμα, χωρίς να προξενήσεις την παραμικρή βλάβη στις σφραγίδες με τις οποίες είχαν σφραγίσει τον τάφο Σου οι στρατιώτες…»

Αλλά η Θεοτόκος δεν είναι μόνο η Πύλη δια της οποίας πέρασε και ήλθε στον κόσμο ο Σωτήρας Χριστός κι ύστερα έκλεισε κι άλλος δεν πέρασε ποτέ, γιατί  Ένας είναι ο μόνος «ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς» (Ιωάν.3.13) Σωτήρας του κόσμου, αλλά και η «θεία Είσοδος» εκείνων που σώζονται. Μέσα στην τραγική και αφύσικη κατάσταση που βρέθηκε ο άνθρωπος μετά την πτώση του, καίτοι ζαλισμένος, δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει μέσα του η νοσταλγία για την επιστροφή στον χαμένο παράδεισο, στη αγαπητική αγκαλιά της θεοποιού κοινωνίας του φιλευσπλάχνου Θεού.

Ο άνθρωπος οραματίζεται έναν κόσμο καινούργιο και στον κόσμο αυτό το Θεομητορικό θαύμα εγκλείει ένα δυναμισμό απεριόριστο. Ο χώρος της Παλαιάς Διαθήκης γίνεται ο χώρος της υπόσχεσης και της ελπίδος και μέσα σ’ αυτόν τον χώρο έχει τη θέση της και μια γυναίκα, η Δευτέρα Εύα, η οποία προαναγγέλλεται από τους Προφήτες ότι  είναι Παρθένος και θα γεννήσει τον Μεσσία και Λυτρωτή και θα γίνει η Ίδια η Οδηγήτρια και η Είσοδος εκείνων που θα θελήσουν να πάρουν τον δρόμο της σωτηρίας. Το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου προβάλλει πεντακάθαρο μέσα στην όλη πορεία της ανορθώσεως και της λυτρώσεως του ανθρώπου εκ των έργων της αμαρτίας. Και γίνεται  το σημείο στο οποίο συγκλίνουν όλα τα γεγονότα και τα πρόσωπα στην Παλαιά Διαθήκη και στη νέα μετά Χριστόν ζωή γίνεται «ἡ ἀνόρθωσις τῶν ἀνθρώπων» και «ἡ προστάτις καὶ βοηθός», η συνοδοιπόρος και η στοργική Μητέρα που μας κρατάει από το χέρι και μας συντροφεύει στον τραχύ δρόμο προς την κατάκτηση της χαρισματικής θεώσεως. Αυτήν, λοιπόν, την Θεοτόκο Μητέρα μας εγκωμιάζομε κάθε που ψέλνομε το τροπάρι του Κανόνος της γ΄ωδής:

«χαῖρε ἡ θεία εἴσοδος* τῶν σωζομένων, πανύμνητε».