Άραγε έχουμε αναρωτηθεί πώς μαθαίνουμε και τι είναι εφηβεία και τα είδη της αγωγής; Όπως ωριμάζουμε και σιγά σιγά απομακρυνόμαστε από το γονεϊκό χατζιλίκι βιολογικό και κοινωνικό –έτσι τουλάχιστον νομίζουμε ή και θέλουμε να πιστεύουμε γιατί τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά και πολλές φορές παραμένουν οι άνθρωποι ψυχολογικά τουλάχιστον αιώνιοι έφηβοι (σύνδρομο Πήτερ Παν) όπως ονομάζονται αυτοί οι τύποι ανθρώπου θεληματικά μάλιστα κι ενώ η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και η κοινωνική κληρονομικότητα στέκονται απαιτητικές.

Πώς λοιπόν θα ωριμάσουμε είναι το ερώτημα γιατί ετοιμαζόμαστε για τον αγώνα της ζωής και με τη βοήθεια επιστημονικών αλμάτων όπως και άλλων θετικών πάντως δραστηριοτήτων της ηλικίας όπως η Γυμναστική που έδωσε το όνομά της και στην εκπαιδευτική αυτή βαθμίδα ακόμα και στη Γερμανία -GYMNASIUM- και γιατί όχι κι ο πρωταθλητισμός κατά το αιέν αριστεύειν της Ιλιάδας που ταιριάζει όσο πουθενά αλλού στην ηλικία της εφηβείας και ειδικότερα των teen-agers πάνω κάτω κι ας έχει ξεκινήσει αναλόγως των ατομικών διαφορών και πολύ νωρίτερα και το θέατρο και το χορό και το τραγούδι και γενικά τις καλές μας τέχνες που δίνουν ήδη από την αρχαιότητα ψυχική -όπως η παραπάνω σωματική ρώμη και ευεξία- ευφορία μέσα από την ψυχαγωγία του ωραίου και μακριά από κάθε είδους ρατσισμούς και στερεότυπα και δειλούς εκφοβισμούς όσο κι αν είναι συχνοί και ως προς την κάθε είδους διαφορετικότητα του ανθρωπίνου προσώπου ως εικόνας Θεού έστω και πεσμένης κάποτε κάποτε κι όχι πάντοτε ως νους υγιής εν σώματι υγιεί –οι επιστήμονες λένε σήμερα IQ ως προς τι; Και η παραβολή των ταλάντων θα λέγαμε ταλέντων σήμερα πολλά έχει να μάς πεί- και πάντοτε όλα αυτά υπό το πρίσμα της έκρηξης της τεχνολογικής επανάστασης και όχι πλέον της εμπορικής και άλλων τέτοιων παρωχημένων πλέον. Σας προτείνουμε λοιπόν ως εκπαιδευτική κοινότητα κι εσείς με τη συνδρομή και των άλλων παραγόντων αγωγής ελεύθερα να επιλέξετε ό τι θεωρείτε καλύτερο ο καθένας για τον εαυτό του γιατί όποιος ελεύθερα συλλογάται συλλογάται καλά κι όχι ως αγέλη –κι ας συναγελάζεστε πολλές φορές- ή μέσω της μαζικής κουλτούρας που μάλλον δεν ικανοποιεί τελικά κανένα εκτός από αυτούς που χειραγωγούν τις μάζες προς ίδιο όφελος και ζημιά όλων των άλλων και τα ΜΜΕ βρίθουν παραδειγμάτων με το πέρασμα της ιστορίας ελληνικής και παγκόσμιας.

Κι επειδή το θέμα είναι ενδιαφέρον και ο χρόνος περνά ας περάσουμε σε τρία σημαντικά στοιχεία της ζωής μας σύμφωνα με το παιδαγωγικό τρίγωνο γιατί όντως η παιδαγωγική θεωρία και η παιδαγωγική πράξη κινούνται κυκλικά στις τρεις πλευρές του ισόπλευρου τριγώνου ΑΒΓ και στις κορυφές του βρίσκονται ο διδάσκων, ο μαθητής με το γονέα / κηδεμόνα δίπλα του και τέλος το μορφωτικό αγαθό επομένως θα πρέπει να αναφερθούμε υποχρεωτικά και στα τρία αυτά εκ των ων ουκ άνευ της παρουσίασής μας. Ξεκινάμε λοιπόν από ένα απλό ερώτημα πώς άραγε μαθαίνουμε -όπου μάθηση είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς και από δω ξεκινούν όλα. Κάτω λοιπόν από την επίδραση της βιολογικής και κοινωνικής κληρονομικότητας πάντοτε κινούμενοι και μάλιστα δια βίου όπως βλέπετε και στην ομηρική και επική όντως μορφή της Ελένηςμακριά από την παρασυζυγία πλέον και δίπλα στο νόμιμο σύζυγό της Μενέλαο του Ευριπίδη στην Γ΄Γυμνασίου αλλά και ολόγυρα -απλώς η επιτάχυνση είναι τέτοια που αλλάζουμε ανεπαίσθητα διανύοντας μια σειρά κρίσεων έφηβοι και ενήλικες μέσα σε ένα κόσμο που βρίσκεται διαρκώς σε κρίση πράγματα δηλαδή φυσιολογικά και άρα με κατάλληλη χειραγώγηση και διαπαιδαγώγηση αντιμετωπίσιμα από κάθε ασκήσιμο γιατί βεβαίως και υπάρχουν όρια στην αγωγή και κάποιες ευτυχώς εξαιρέσεις ανεπίδεκτων και το αρετολόγιο που θα πρεπε να υπάρχει μέσα στα πλαίσια της θετικής αγωγής όπως και το ποινολόγιο έχει πολλά να μάς πει όπως ότι κάθε τάξη έχει κάποιες ευαισθησίες μαθησιακές και άλλες που επιδεινώνονται κάποιους μήνες νεφελώδεις και ανήλιαγους και απαλείφονται συνήθως όταν ο ήλιος της δικαιοσύνης δίνει τη ζωοδότρα δύναμή του ολόγυρα και μετά από τον αγώνα να σας παρασχεθεί το κατάλληλο περιβάλλον για αγωγή με κατάλληλες αθλητικές εγκαταστάσεις λχ κι όχι πάνω στην άσφαλτο των αυτοκινήτων που φέρνει και τραυματισμούς ή με το εργαστήρι φιλολογικών μαθημάτων και πληροφορικής κοκ.

Πώς; Ακούστε. Οι τρόποι μάθησης είναι τρεις οι εξής δύο ο ένας γιατί υπάρχουν βέβαια αρνητικοί τρόποι μάθησης που μετέρχονται και τα ζώα –με trial and error / δοκιμή και πλάνη και όντως πολλά λάθη και θανατηφόρα γίνονται σ’ αυτήν την ηλικία λόγω όπως λέγεται ανωριμότητας όπου ηλικία όχι η μαθηματική αλλά ψυχολογική. Οι άλλοι δυο τρόποι όμως απαιτούν ανθρώπινες πνευματικές δυνάμεις που απουσιάζουν από την άλογη φύση –βλέπουμε εδώ τον κομποστοποιητή πώς ο ανθρώπινος νους νικά κι αυτή τη δυσκολία με τον εφευρέτη και τον καλό συνάδελφο κ.Εμμ.Σησαμάκη. Γνωρίζουμε ότι μαθαίνουμε ευτυχώς ή δυστυχώς όπως το βλέπει ο καθένας μας από τους κανόνες και τα πρότυπα. Όπου κανόνες είναι συνδυασμός εννοιών και τέτοιες μαθαίνετε στην Γ΄Γυμνασίου όπως αν σας ρωτήσουν τι είναι Βυζάντιο; Απαντά στο ερώτημα καθηγήτρια Παν/μίου εκεί που δίδαξε κι ο Αϊνστάιν: the surprising life of a medieval empire κι όπου η κυρίαρχη λέξη είναι ποια; EMPIRE η ευρύτερη ασφαλώς και η πρώτη γυναίκα Πρύτανις στη Γαλλία ελληνίδα λέει ότι είμαστε όλοι σήμερα οι άρθρωποι βυζαντινοί θέλοντας να τονίσει τι καλό άφησαν στο πέρασμά τους εκείνοι οι φωτισμένοι κάτοικοι του Βυζαντίου στον πολιτισμό έως σήμερα ακόμα και στην καθημερινή μας ζωή όπου και να κατοικούμε. Κι επειδή η ζωή είναι γεμάτη κανόνες οφείλουμε να τους μάθουμε και μέσα απο παιχνίδια της ηλικίας μας κλπ Αλλά επειδή είναι σχεδόν αδύνατο να γίνουμε όλοι μας λ.χ. νομομαθείς και άρα και νομοταγείς σε κάθε τομέα της ζωής του ανθρώπου μπορούμε κάλλιστα να μάθουμε μέσα από πρότυπαθετικά ή και αρνητικά προς αποφυγή τα δεύτερα που προϋποθέτουν και περισσότερο χρόνο κατανόησης -πρότυπαλοιπόν και μοντέλα / models αρκούνγια να ταυτιστούμε με ένα καλό γονέα –όπως συνήθως γίνεται κι όπως έχει αποδειχτεί κι επιστημονικά ή δάσκαλο λχ φυσικής αγωγής ή μουσικής κοκ- και το ένα είναι συνάρτηση του άλλου γιατί έτσι περνάμε εκ του ασφαλούς και χωρίς συγκρούσεις από το home start στο school start και εξής. Κι εδώ ήρθαμε ακριβώς να δούμε τι μπορεί να γίνει με αρμονική κατά το δυνατόν συνεργασία όλων των παραγόντων και φορέων της αγωγής και του ΑΠδηλαδή του κατευθυντήριου πλαισίου που καθορίζει σε γενικές γραμμές την πείρα-σκοπούς και στόχους διδασκαλίας και μάθησης και το περιεχόμενο και την κατάλληλη οργάνωσή του- που θεωρείται σήμερα σκόπιμο να αποκτήσουν όλοι οι έφηβοι μέσα στο πλαίσιο της παροχής ίσων ευκαιριών μάθησης αναλόγως της τάξεως που φοιτούν κι άρα αναλόγως της αντιληπτικής τους ικανότητας ώστε να επιδιωχθούν σωστά και να επιτευχθούν οι σκοποί της αγωγής ανάμεσα σε θεωρία και πράξη κι όσο γίνεται εγγύτερα στη αυθεντική κουλτούρα.

Αλλά τι είναι εφηβεία τελοσπάντων; Είναι ό τι καλύτερο υπάρχει στη ζωή του ανθρώπου αυτή η Ήβη κόρη Θεού και σύζυγος ήρωα η νιότη με τη ζωηρότητά της και τη δροσεράδα, την ακμή και την ευθυμία, την ορμή και το ακράτητο πάθος για ζωή και το πνεύμα κι άρα εφηβεία η δυσχερέστατη εκείνη πιθανή ή και απίθανη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ωρίμανση / ωριμότητα να γίνουμε δηλαδή από παιδάκια, αγοράκια και κοριτσάκια, άντρες ή γυναίκες όπως θα δούμε στο τέλος σήμερα γιατί υπάρχουν πολλά εμπόδια που άλλοτε επιταχύνουν κι άλλοτε επιβραδύνουν ή και παρατείνουν ή λειτουργούν κι ανασχετικά περιοδικά ή και μόνιμα διακόπτοντας την όλη εξελικτική διαδικασία και αφήνοντας σε σύγχυση τη φάση και τη βαθμίδα ανάπτυξης του νέου ανθρώπου.

Η ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ.Εισαγωγικά.ΟΡΟΘΕΤΗΣΗ & ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ-ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ.Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει λέει ο νομπελίστας γιατί όπως ο ίδιος είπε σε μια ομιλία του σε εφήβους: ξαφνικά έγινε κάτι το ασυνήθιστο για μένα γιατί από την ανοιχτή πόρτα του μεγάλου γραφείου του Γυμνασιάρχη σας είδα να περνά ορμητικά και να γεμίζει προς τα έξω ένας χείμαρρος εφήβων με βιβλία και τσάντες με πολλή ευδιαθεσία και χαρά και ζωντάνια. Έτσι είναι σκέφτηκα κι ο ποιητής που ξεκινά να γράψει ένα ποίημα σαν ένας μαθητής που αφήνει την τάξη και βγαίνει στο δρόμο και κοιτάζει τον ήλιο και τα δέντρα και τη θάλασσα σα να είχαν βγει την ώρα εκείνη από τα χέρια του Δημιουργού.Κι ένιωσα μεγάλη φιλία για σας. Κι αυτός δρόμος της φιλίας που μού ανοίξατε με έφερε να συλλογιστώ δυο από τους καλύτερούς μου φίλους δυο νέους που αγάπησαν τα γράμματα και έγραψαν ποιήματα λέει ο Σεφέρης στα 1941 σε ένα Γυμνάσιο όπως αυτό εδώ και ο ένας από τους φίλους του είναι ο άλλος νομπελίστας με το Άξιόν Εστι που τόσες φορές έχετε τραγουδήσει έως τώρα με τον Ήλιο της δικαιοσύνης το Χριστό γιατί λέει κι εκείνος ότι θέλησε να δώσει τον πόνο του για τις καταστροφές του πολέμου ή όσες φορές λείπει η ειρήνη από τη ζωή μας -κι όπως λέει ο Σεφέρης δε μας ενοχλεί η κατάργηση στα κινούμενα σχέδια τα λεγόμενα Μίκυ Μάους των φυσικών νόμων στη λογοτεχνία που απαντώνται ήδη από τον Όμηρο αλλά και στην καθημερινότητά μας με τα σημεία και τέρατα που καθημερινά λαμβάνουν χώρα υπέρ φύσιν αυτό που πρέπει να σας ενοχλεί είναι η κακή τέχνη και γενικά το κακό στη ζωή κι αυτό να αντιμετωπίζετε σαν τον ήρωα του θηβαϊκού κύκλου: κοιτάξτε πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι να σκέφεται κανείς ότι από την εποχή του Ομήρου ως τα σήμερα μιλούμε κι ανασαίνουμε και τραγουδάμε με την ίδια γλώσσα κι αδιάκοπα την ελληνική, τη γλώσσα που μου έδωσαν σε τούτον τον τόπο τον μικρό και μεγάλο. Γιατί λέει ο Σεφέρης κλείνοντας το κείμενό του –Τρίτη σα σήμερα, 10 Ιουνίου 1941- όσες φορές κοιτάξουμε με προσοχή κι αγάπη και την πιο μικρή λεπτομέρεια βρισκόμαστε πάντα στην καρδιά της μεγάλης ελληνικής ζωής και τόση είναι μεγάλη η συνοχή της και η ενότητά της.Θυμάμαι τη μέρα που μας κήρυξαν τον πόλεμο οι Γερμανοί.Το πλήθος που ζητωκραύγαζε στην οδό Σταδίου σώπασε ξαφνικά κι έπειτα άρχισε να τραδουδά με μια βαριά μεγάλη φωνή τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια.Αυτό και μόνο. Αλλά αυτό και μόνο ήταν αρκετό για να καταλάβει κανείς ότι ο πόλεμος τούτος δεν ήταν σημερινός ούτε χτεσινός ήταν ο αιώνιος πόλεμος της Ελλάδας όλων των καιρών για την ανθρώπινη αξία

Και στη Στοκχόλμη πάλι θυμίζει ότι ανήκω σε μια χώρα μικρή.Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα και τον ήλιο.Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η Παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή.Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται.Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της Παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά και κανόνας της η δικαιοσύνηγιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, την χρειάζεται την ποίηση γιατί έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα – και τι θα γινόμασταν, αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη πίστεως κι ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση πίστεως και τέλος ανάμεσα σ’ ένα ΑΕ θεατρικό δράμα και ένα σημερινό η διαφορά είναι λίγη κι η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά και νιώθει πάντα την ανάγκη ν’ ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα ξαναγεννιέται κυνηγημένη, ξέρει όμως πού να ’βρει καταφύγιο· απαρνημένη, πάει να ριζώσει στις καρδιές όλων των ανθρώπων κι αποφεύγει πάντα τη συνήθεια γιατί αυτό τον κόσμο, που ολοένα μικραίνει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους και γι’ αυτό πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται. Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο ήρωας συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας.Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. ας συλλογιστούμε την απόκριση του ήρωα κι ενώ στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει ολοένα ταξιδεύει και ορώμεν ανθούν πέλαγος αιγαίον νεκροίςώστε ο άλλος ποιητής της γενιάς μάς θυμίζει πως κάθε γενναίος ήρωας που αγωνίζεται για το δίκαιο είναι ωραίος σαν Έλληνας – Έλληνας= όποιος μετέχει της ελλ. παιδείας.

Βλέποντας τα εξώφυλλα των σχολικών εγχειριδίων και των τριων τάξεων του Γυμνασίου στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας για το Γυμνάσιο ’96-’97, με τα δυο περιστέρια, τα δυο δελφίνια και τα δυο άλογα μπορούμε να κάνουμε μια διαίρεση του τμήματος αυτού της εφηβικής ηλικίας και με τη συνδρομή της εμπειρίας. Σε πολλούς θυμίζει την έναρξη κάθε σχολικής χρονιάς στο σημερινό τριτάξιο Γυμνάσιο, που αντιστοιχεί στην πρώτη και οξύτερη φάση της αναπτυξιακής αυτής περιόδου: Πρώτα τα χαριτωμένα «πρωτάκια»- περιστεράτια αγόρια και κορίτσια που ακόμα δεν έχουν προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον και που θα «πετάνε» και θα «αεροβατούν» αθώα για κάμποσους μήνες αργότερα. Ύστερα πάλι, οι μαθητές και μαθήτριες της δευτέρας τάξεως, που αρχίζουν να «μεταμορφώνονται» πια αισθητά, τόσο εσωτερικά –που είναι και το σημαντικότερο και θα λέγαμε κρισιμότερο σε όλη τη ζωή τους - όσο και εξωτερικά κι επειδή ανά επτά έτη συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές κι εδώ τα πράγματα δυσχερέστατα.Μάλιστα ενόψει των νέων δεδομένων της ζωής τους χρειάζεται να γίνουν οι νέοι αυτοί επιδέξιοι κολυμβητές προκειμένου να περάσουν εν ασφαλεία τα πελάγη και αχθηφόρα κύματα των υποχρεώσεών τους, τα ποικίλα «προβλήματα προσαρμογής» σύμφωνα με την ψυχολογία, που υψώνονται ολοφάνερα πια μπροστά τους. Τέλος, διαφορετικά πάλι φαίνονται τα ακόμα μεγαλύτερα αυτής της χαρούμενης σχολικής συντροφιάς, οι μαθητές και μαθήτριες της τρίτης τάξεως, κυρίες και κύριοι σχεδόν πια, που ήδη αρχίζουν να θέλουν κάποιο ξεχωριστό τρόπο αντιμετώπισης και συμπεριφοράς κι αν η παιδική ηλικία ήθελε και οπωσδήποτε θέλει τρυφερότητα, η επόμενη φάση της ανθρώπινης εξέλιξης, η κυρίως εφηβεία, θέλει όντως «σιδερένιο χέρι μέσα σε βελούδινο γάντι», κάτι το οποίο δεν μπορεί να αγνοηθεί πια χωρίς τρομακτικές και εκρηκτικές συνέπειες. Πράγματι ο έφηβος εμφανίζει με κάθε τρόπο πλέον την οξεία κριτική του διάθεση, κρίνει και παρατηρεί ανελέητα τους μεγαλυτέρους του, λόγω της “κρίσης αντίθεσης”.Επομένως, όποιος αποφασίσει να ασχοληθεί υπεύθυνα με την εφηβική ηλικία πρέπει να ζυγίσει και ο ίδιος τον εαυτό του, να «επανεκπαιδεύσει» τον εαυτό του living with teenagers ή προκειμένου να μπορέσει να διαπαιδαγωγήσει έφηβους, που καλπάζουν  πια προς τη ζωή του ενήλικου κι όπως κι ο άγιος Αντώνιος όταν τον είδεκάποιος στην απόλυτη έρημο να χαριεντίζεται μετά των μοναχών τούς εξήγησε ότι χρειάζονται πότε πότε το χαλάρωμα από τη μονοτονία της ζωής ακόμα και οι ασκητές πόσο μάλλον όσοι ζουν μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο! Έλεγε κι ο Άγιος των ημερών μας Παϊσιος: πόση τρυφερότητα χρειάζεται με τους νέους πόσο μάλλον που ζούμε σε κόσμο σαν τρελοκομείο και γι’ αυτό χρειάζεται πολλή υπομονή και με τη βοήθεια του Θεού όλα θα γίνουν ακόμα και τα πιο ακατόρθωτα όπως κι η μακραίωνη πείρα έχει αποδείξει. Η νιότη είναι άγρια και πολλούς θέλει ψυχοπαιδαγωγούς και δασκάλους και γυμναστές και ειδικούς κι έπειτα από όλα αυτά και πάλι θαύμα θα είναι αν αυτή η νιότη διαπαιδαγωγηθεί λέει άλλος μέγας παιδαγωγός. Άρα τι να κάνουμε; Από  πολύ νωρίς να θέσουμε όρια στη συμπεριφορά ώστε όταν θα ρθει η ώρα της νιότης η συνήθεια θα έχει γίνει νόμος στον καθένα στο υπόλοιπο της ζωής του και βέβαια δε θα τους αφήνουμε να πέφτουν σε ό τι βλαβερό και ας είναι από πρώτη ματιά γλυκό κι ούτε και θα τους χαριζόμαστε σα να τανε παιδιά ανώριμα αλλιώτικα πέφτουν τα πρόβατα στο στόμα του λύκου γιατί δεν έμαθαν να αντιμετωπίζουν κατάλληλα τις δυσκολίες ενώ απλώς αυτή τη μαχητικότητα και ενεργητικότητα της νιότης που επιζητεί να επιδιώξει με όλες τις δυνάμεις ανυπόμονα αναμένοντας στην αφετηρία τη νίκη στον επικείμενο αγώνα είναι καλό να στρέψουμε σε πολλές και σκόπιμες δραστηριότητες με πετυχημένη κατεύθυνση…. Η ήβη πάντως δεν είναι ένα απλό γεγονός, αφού ο ερχομός της, πρόδηλος άλλωστε εξαιτίας τόσο των πρωτευόντων όσο και, κυρίως, των δευτερευόντων γνωρισμάτων της, προκαλεί και την ακόμα σοβαρότερη αναστάτωση, την ψυχολογική. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι δυο αυτές δυνάμεις, το σώμα και η ψυχή, να καλούνται να σηκώσουν το μεγάλο αυτό φορτίο των κρίσεων της εφηβείας -τις οποίες καλό για όλους θα είναι να τις περάσουν, όσο το δυνατό, χωρίς ζημιά- για να οδηγηθεί το άτομο τελικά στην ωριμότητα(;).

Σύντομη περιγραφή της εφηβείας.Γενικές διαπιστώσεις: Και αυτή ή -ορθότερα- κυρίως αυτή η περίοδος επηρεάζεται από την «επιτάχυνση της ιστορίας» και παρατηρείται το εξής παράδοξο φαινόμενο: από το ένα μέρος η έναρξή της να γίνεται ολοένα και νωρίτερα στην εποχή μας, αλλά από το άλλο μέρος να επιβραδύνεται, για πολλούς και ποικίλους λόγους, και να παρατείνεται η εφηβεία μέσα στη ζωή του ενήλικου (κυρίως από ψυχολογική άποψη). Γεγονός είναι πως λείπουν σημαντικές και αναγκαίες εμπειρίες στη ζωή πολλών  ανθρώπων,  με αποτέλεσμα αυτοί, που χαρακτηρίζονται  μάλιστα «μεγάλα παιδιά», να ανήκουν μόνο χρονολογικά στην ηλικία των ενήλικων. Έτσι από «προνόμιο των ολίγων» κατέληξε σήμερα η «εφηβική κρίση» να είναι γενικό και ευρέως φάσματος γνώρισμα των σύγχρονων  αναπτυγμένων κοινωνιών. Η επίλυση των προβλημάτων των εφήβων και η ποικίλη υποβοήθησή τους, αλλά και, αντίθετα, η επιδείνωση της όλης κατάστασης για τους νέους αυτούς ανθρώπους οφείλεται τελικά σε περιβαλλοντικούς παράγοντες κι άλλοτε όχι γιατίνα αλλάξω τον κόσμο σημαίνει να αλλάξω την οικογένεια!Η οικογένεια, το σχολείο και η εκκλησία, τα ΜΜΕ κι η κοινωνία και οι άλλοι παράγοντες της αγωγής βοηθούν και στηρίζουν τους εφήβους χωρίς να προκαλούν και να επιβαρύνουν τις ψυχικές διαταραχές τους. Καταλυτική οπωσδήποτε κι εδώ είναι η συμβολή των ωριμότερων γενεών  –ιδίως των γονιών, αλλά και των εκπαιδευτικών της Β/θμιας, αφού τα Σχολεία της Β/θμιας είναι Σχολεία της Εφηβείας και στην Ελλάδα- στην απάλυνση της κρίσης αυτής, αλλά κι η εφηβεία αργεί να ολοκληρωθεί και κάποτε-κάποτε,  ίσως και να μην ολοκληρώνεται και καθόλου. Είτε πρόκειται πάντως για κρίση εφηβική ή εφηβικές κρίσεις –αναπτυξιακές οι περισσότερες άρα κι αναμενόμενες, όπως λχ φυσιολογίας, συναισθημάτων, ήβης, αυτογνωσίας, ιδεών, ηθικής κλπ το γεγονός είναι ότι ολόκληρη η περίοδος αυτή της ανάπτυξης του ανθρώπου παραμένει κρίσιμη, και επειδή η αύξηση είναι ταχύτατη σε σχέση με άλλες αναπτυξιακές περιόδους –πράγμα που σημαίνει ότι οι επιδράσεις από το περιβάλλον έχουν σαφώς μεγαλύτερη σημασία- αλλά και με την έννοια ότι πολλά προβλήματα από την παιδική ηλικία  συνεχίζουν να υφίστανται, ενώ άλλα, καινούργια, της ηλικίας αυτής, που ανακύπτουν εντωμεταξύ, και προστίθενται στα ήδη υπάρχοντα, είτε δεν επιλύονται όπως θα έπρεπε ή και παραπέμπονται και αυτά, με τη σειρά τους, στην επόμενη περίοδο, με αποτέλεσμα να επιβαρύνονται οι νέοι αυτοί άνθρωποι με όντως δυσβάστακτο ψυχολογικό –τουλάχιστον-  φορτίο. Και επειδή η ζωή στις αναπτυγμένες κοινωνίες μάλλον είναι τεχνητή και πολυσύνθετη, κι έχει πάψει προπολλού να είναι φυσική και απλή, οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι, αφού τα προβλήματα των εφήβων δεν είναι μόνο δικά τους, αλλά και πολλών άλλων παραγόντων της αγωγής. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν προβλήματα που μπορούν να λύσουν οι έφηβοι μόνοι τους, όμως για την ορθή και έγκαιρη επίλυση άλλων έχουν ασφαλώς ανάγκη από τη βοήθεια κι άλλων προσώπων, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία των εφήβων, τη φύση του προβλήματος αλλά και του ενδιαφέροντος που δείχνουν γι’αυτό οι παράγοντες αγωγής.

Και από την άλλη πλευρά πάλι καλό είναι βέβαια οι ενήλικες να βοηθούν τους νέους στην προσπάθειά τους να ωριμάσουν κι αν κάποιος έχει πρώτος και κυρίως την ευθύνη της αγωγής των εφήβων, αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από το σωστό επαγγελματία παλιότερα μάλιστα είχαμε παρουσιάσει εδώ το θέμα επάγγελμα γονιός. Αυτός πρώτιστα οφείλει να έχει και τη συναίσθηση της ευθύνης που τον βαραίνει, ως γνήσιος και ανιδιοτελής «επαϊων» και ως κάθε είδους πνευματικός άνθρωπος, ηγέτης και οδηγός, και κάθε είδους δάσκαλος και καθηγητής και πατέρας καθημερινά άλλωστε γινόμαστε μάρτυρες, αυτόπτες και αυτήκοοι,  θετικής «σιωπώσας(;) παιδαγωγίας». Aυτό βεβαίως καθιστά ευχερέστερη τη διαδικασία της ταύτισης τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Οι γονείς συνήθως υπερπροστατεύουν και δε στερούν τα παιδιά τους στην εφηβεία από το μοναδικό ασφαλές καταφύγιο της οικογενειακής εστίας αφού τους περιβάλλουν με τη θέρμη και τη στοργή που τους περιέβαλλαν κι ως τότε παρά την  πρωτόγνωρη, ως τότε, αχάριστη κι άκομψη, αφελής και αδέξια πολλές φορές, επιτιμητική, παράξενη κι εκκεντρική εξωτερική ιδίως συμπεριφορά και εμφάνισή τους, που είναι γνωστό πως  προκαλεί πολλές φορές εκνευρισμό και αποστροφή, κατάκριση και άλλες συναφείς αντιδράσεις, λιγότερο ή περισσότερο εμφανείς ή αφανείς γιατί λησμονείται ότι αυτή η συμπεριφορά θα έπρεπε να θυμίζει ανάλογη δική τους συμπεριφορά, όταν κάποτε ήταν κι αυτοί έφηβοι, τηρουμένων  βεβαίως των τοπικών και χρονικών αναλογιών, κι είναι κατά κανόνα παροδική αφού οφείλεται σε εξελικτικούς λόγους, και άρα θα έπρεπε μάλλον να είναι συγγνωστή κι ακόμη παραπέρα μάλιστα, και η αντικοινωνική συμπεριφορά που έχει από την παιδική του ηλικία ο έφηβος γεμάτος τύψεις κι ενοχές θα έπρεπε να είναι κι αυτή συγγνωστή επειδή οφείλεται σε σφάλματα που διαπράχθηκαν κατά την ανατροφή του και επομένως είναι πολλές φορές ακούσια και απροαίρετα ή οφείλονται σε άγνοια μέσα στην άβυσσο της εφηβικής ψυχής γεμάτης τάσεις, αμφιβολίες. Ας σημειωθεί πως αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία και για τους ίδιους τους γονείς και διδασκάλους να αναβιώσουν τη δική τους εφηβεία, μέσα από την εφηβεία των παιδιών – μαθητών τους, και να αντιμετωπίσουν πολλές από τις άλυτες συγκρούσεις και απραγματοποίητες προσδοκίες, εκ του ασφαλούς, χωρίς το φόβο της καταστολής και των συμβιβασμών, αν βέβαια δεν παρεκτραπούν στη διελκυστίνδα της σύγχυσης των ρόλων γονιού-εφήβου και ενήλικα-αρχηγού. Έλεγε σοφός της αρχαιότητας ότι θα έπρεπε να σπεύδουν να ικανοποιούν τις ανάγκες ο ένας του άλλου ή όπως λέει σύγχρονος παιδαγωγός όποιος προλάβει να δείξει το φιλότιμό του…Οι απόπειρες παραβατικότητας των εφήβωντώρα πια ξεπερνούν τα όρια και η κτητικότητα κρύβεται ύπουλα και για τους περισσότερους γονείς είναι μια περίοδος κρίσης, η «κρίση της μέσης ηλικίας», η κρίση των εφήβων κι άρα κι οι αλλεπιδράσεις και διεργασίες δυναμικές στις σχέσεις εφήβων και ενηλίκων. Άλλοτε, πάλι, συμβαίνει οι γονείς να ζουν ένα εύθραυστο γάμο κι αυτό εύκολα αποτυπώνεται στα ψυχογραφήματα μονοτροπικά και πολυτροπικά δηλαδή λεκτικά και άλλα ως προς την ανάπτυξη της προσωπικότητας αλλά και την έκφραση τυχόν-των ψυχικών τραυμάτων, τι είναι για τους νέους η οικογένεια –δε φαντάζεστε τι γράφουν και τι ζωγραφίζουν οι έφηβοι... Αν μάλιστα συμβεί να μην υπάρχουν περισσότερα από ένα παιδιά στην οικογένεια, τότε δύσκολα θα προκύψει νέα ισορροπία, αφού οι γονείς έχουν μεγάλη ανάγκη για εξάρτηση που θα  μπορούσε να μετατεθεί σε ένα επόμενο παιδί κ.ο.κ. μέχρι να ωριμάσει και το τελευταίο παιδί και να αφήσει πια την οικογενειακή εστία και φωλίτσα γιατί κάθε παιδί δίνει παράταση ζωής είκοσι χρόνια περίπου και όντως τέκνα γέφυραι εισί γονέων. Η Αρχαία Ελλάδα έτσι παράκμασε εκεί που όλοι γνωρίζουν και θαυμάζουν το χρυσό αιώνα που κράτησε μόλις 47 χρόνια από τη λήξη των περσικών πολέμων έως την έναρξη του πελοποννησιακού κι έφτασε για να δημιουργηθεί ο κλασικός πολιτισμός. Κι έρχεται ο Παλαμάς ο Πατριάρχης της γενιάς του ’80 της Ν.Αθηναϊκής Σχολής στα κείμενα της ΝΕ λογοτεχνίας να μας θυμίσει ότι ο Παρθενώνας ήταν επί χιλιετία ΙΝ της Θεοτόκου της Αθηνιώτισσας κι εκεί όπου ο ΜΑλέξανδρος αφιέρωσε πλην Λακεδαιμονίων τα αναθήματά του κι ο νικητής Βασίλειος ήρθε να προσκυνήσει…κι ήταν κι ο Παρθενώνας έργο ελεύθερων δημοκρατικών πολιτών της Αθήνας κι όχι δούλων και λέει ο ποιητής στον ύμνο στον Παρθενώνα αυτόν σύμβολο δημοκρατίας, κάλλους και ελευθερίας: εσένα δε σε χτίσανε τυραγνισμένων όχλοι,
καματεράανθρωπόμορφα, σπρωγμένα απ’ τη βουκέντραφαρμακερά κι αλύπητα, δυνάστη αιματοπότη. Κι ακούστε! Πρέπει κι ο άνθρωπος,κάθεφοράπουθέλειναξαναβρείτανιάτατου,/πάλικαιπάνταναγυρνάσ’εσέναμ’ένανύμνο./μ’ εσένα το ξανάνιωμα του κόσμου ν αρχινάει,του κόσμου το ξανάνιωμα μ’ εσέ να παίρνει τέλος. Όπως άλλωστε κι ο ανίκητος στόλος των Αθηναίων είχε για πλήρωμα οπλίτες και κωπηλάτες ελεύθερους δημοκρατικούς πολίτες…και κάπου εκεί άρχισε κι η κρίση της δημοκρατίας ως δημογραφική επίπτωση χτυπώντας πρώτα την οικογένεια και εξαπλώθηκε συμπαρασύροντας κι όλο τον ΑΕ κόσμο –Αθηναίους και Σπαρτιάτες και Μακεδόνες- στην ξενόφερτη υποταγή κι αν δεν ήταν πολιτιστικά ανώτερος βεβαιότατα θα είχε χαθεί όπως έχει συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις της ιστορίας. Η «εμφάνιση» λοιπόν του ενός εφήβου στην οικογένεια σημαίνει πολλές φορές και την «εξαφάνιση» του ενός ή και των δυο γονιών από την οικογενειακή εστία, που εκφράζεται με ποικίλους τρόπους, πράγμα που εντείνει την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα στο σπίτι.Πολλές φορές δηλαδή η εφηβική κρίση συμβαίνει να συμπέσει με την προαναφερθείσα κρίση της μέσης ηλικίας που χαρακτηρίζεται και από την αίσθηση ότι ο χρόνος που απομένει να ζήσουν είναι λίγος.Ενδέχεται, επομένως, να προκύψει ακόμα και το συναίσθημα του φθόνου απέναντι στα αγαθά και τις προοπτικές των εφήβων.Ή ακόμα και ανταγωνισμοί μεταξύ γονιών και εφήβων πολλοί και ποικίλοι.Μαθαίνουμε στον έφηβο σ’αυτήν την ηλικία περίπου ότι άγνοια νόμου δεν συγχωρείται.Πρέπει να είναι πολύ καλά πληροφορημένος ο έφηβος για να είναι σε θέση να επιλύσει τα προβλήματα που του δημιούργησαν και του παρέδωσαν άλλοι.Πρέπει κι ο ίδιος να αντιμετωπίζεται αναλόγως όχι μόνο της χρονολογικής του ηλικίας, αλλά και με βάση την εξελικτική βαθμίδα στην οποία βρίσκεται κι η σταδιακή ελευθερία συνεπάγεται σταδιακά κι ευθύνες όπως άλλωστε ονομάζονταν κι η ΑΕ Δημοκρατία εύθυνα με σοβαρότατες συνέπειες.Οι γονείς όμως συνεχίζουν να έχουν την ευθύνη των εφήβων και μπορούν και πρέπει να τους κρατήσουν κοντά τους αντιδρώντας ενεργητικά και θετικά.Αυτό που πραγματικά και απαραίτητα χρειάζεται ο έφηβος είναι ειλικρινής αγάπη, πλήρης, σαφής και σε βάθος κατανόηση και ορθή καθοδήγηση και χειραγώγηση από τους ενήλικους που να οδηγεί σταδιακά στη χειραφέτηση. Ο έφηβος στηρίζεται στην υπεύθυνη, σταθερή και αξιόπιστη παρουσία του ενήλικου, όχι μόνο για να ανακαλύψει τον εαυτό του με την άδολη επαναστατικότητα, την αμφισβήτηση των πάντων  και την κριτική, αλλά και για να ζήσει ανώδυνα νέες εμπειρίες για τις οποίες τόσο πολύ διψά, όπως είναι φυσικό, αλλά και για να δημιουργήσει. Αυτό, πάλι, προϋποθέτει από την πλευρά των ενήλικων, ενσυναισθησιακές ικανότητες απέναντι στις ανάγκες των εφήβων, ως αποτέλεσμα όχι μόνο γνώσης αλλά και επίγνωσης, που απαιτούν  αντίστοιχες εμπειρίες του ενήλικου, ικανοποιητικά αναπτυγμένη προσωπικότητα αντίστοιχη με τις ανάγκες του κάθε εφήβου, προκειμένου να είναι δυνατή η ταύτισή του με εκείνον. Βεβαίως και εδώ τον πρώτο λόγο έχουν οι ατομικές διαφορές -πβ.τη διάκριση, τη μητέρα όλων των αρετών.Η εφηβική ηλικία, είναι η πηγή του ενθουσιασμού, του ιδεαλισμού, η ανανεωτική δύναμη που διατηρεί ζωντανή την ανθρώπινη κοινωνία.Δεν θα ήταν υπερβολή μάλιστα να υποστηρίξουμε ότι η εφηβική ανωριμότητα είναι το πιο πολύτιμο δώρο αυτής της ηλικίας και συνάμα ουσιαστικό στοιχείο υγείας των εφήβων.Και τούτο γιατί εκεί μέσα φωλιάζουν τα σημαντικά στοιχεία της δημιουργικότητας, των νέων αντιλήψεων και των πρωτοποριακών ιδεών για τη ζωή κάθε εποχής και κοινωνίας.Άλλωστε η ειλικρίνεια και η αγνότητά τους αποτελούν εχέγγυα λαμπρής εξέλιξης, εφόσον βεβαίως χρησιμοποιηθούν κατάλληλα. Παρατηρείται, επίσης, το φαινόμενο από τη μια πλευρά οι έφηβοι να θρηνούν την απώλεια της παιδικότητάς τους, που εκφράζεται με πολλούς τρόπους –αρκεί να είναι οι γονείς προσεκτικοί και διακριτικοί και θα προσέξουν πολλές τέτοιες εκδηλώσεις  για την «απώλεια» λ.χ. των χαμένων πια πολύτιμων αντικειμένων της προηγούμενης αναπτυξιακής τους ηλικίας.Από την άλλη μεριά όμως η επερχόμενη πνευματική τους ωρίμαση, όπως λ.χ. η θεωρητική/τυπική σκέψη κ.τλ., καθώς και η αναδιαπραγμάτευση του συστήματος αξιών και πεποιθήσεων, επιτρέπει πολλές και ευχάριστες μεταβολές προς το καλύτερο, σε συνδυασμό μάλιστα με την αναζήτηση του απόλυτου Μεγάλου Φίλου, της αποκλειστικής προσωπικότητας και μέσω των ΑΕ όπως έκανε κι ο Μ.φιλόλογος Μ.Βασίλειος που με το τελευταίο του έργο προτρέπει τους νέους να διαβάζουν ΑΕ και δίνει και σχετικά παραδείγματα από το ΜΑλέξανδρο και τους επτά σοφούς, τους τραγικούς και τον Ευκλείδη, τον πατέρα της ιστορίας και τον Ξενοφώντα, τους λυρικούς και τον Πλάτωνα, το Σωκράτη και τον Πυθαγόρα, τον Πλούταρχο και τον Παυσανία και βεβαίως τον Όμηρο και τον Ησίοδο . Αυτό θα βοηθήσει ιδιαίτερα σε θέματα ηθικής, όπου άλλωστε η θεωρία προηγείται της πράξης, αφού δεν μπορούμε να αφήσουμε τους έφηβους να μαθαίνουν τους νόμους κάνοντας παραβάσεις.Στον ηθικό τομέα μια παράβαση έχει σοβαρότατες συνέπειες και ένα λάθος οδηγεί συνήθως σε ένα δεύτερο λάθος και όχι στη διόρθωση του πρώτου.Γι’αυτό η διδασκαλία προηγείται της εμπειρίας στην εφηβεία, αντίθετα με την παιδική, όπου ισχύει το αντίστροφο.Τα λάθη των άλλων, όταν οι έφηβοι τα γνωρίζουν θεωρητικά, τους διδάσκουν να αποφεύγουν τους κινδύνους ιδίως στον ηθικό τομέα. Είναι ασφαλώς δυνατόν -αλλά και απολύτως επιβεβλημένο και αναγκαίο- με γνώμονα το συμφέρον των εφήβων και με βάση την αφηρημένη τους σκέψη που ήδη έχουν αποκτήσει κάτι που δεν ήταν δυνατό στην παιδική ηλικία, και έτσι χωρίς εφαρμογή στην πράξη, να αποφευχθούν πολλά ανεπιθύμητα προβλήματα ηθικής φύσης και τάξης που μαστίζουν τις σύγχρονες αναπτυγμένες κοινωνίες όπως οι εξαρτήσεις από ουσίες και την τεχνολογία.

Η γενική ένταση άρα και οι ανησυχίες της εφηβείας μπορούν να μειωθούν στο ελάχιστο, αν έγκαιρα προετοιμαστούν οι έφηβοι για τα προβλήματα της ζωής, φόβους και φοβίες, ανεργία και θάνατο κλπ.Κι ένας άριστος τρόπος είναι κι αυτός γιατί ό τι έχει ανάγκη η εβηβαία εξετάζεται και μέσα από όλα τα φιλολογικά μαθήματα όπως λχ τη διδασκαλία της Γλώσσας Β΄&Γ τάξεως αλλά και από τη Βιολογία και την ΚΠΑ και Οικιακή Οικονομία και τη Φυσική Αγωγή, τα Μαθηματικά και τη Γεωγραφία, τις ξένες γλώσσες και το ΣΕΠ κοκ –κάτι δηλαδή που εξαρτάται σχεδόν πάντοτε από το περιβάλλον. Ειδικά λοιπόν οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και τις ανησυχίες της εφηβείας με αισιόδοξη στάση: όπως ο γιατρός πρέπει να πιστεύει πάντοτε στη θεραπεία, έτσι και κάθε παιδαγωγός έχει βασική επαγγελματική του υποχρέωση την αισιοδοξία ως προς το δυνατό και τα όρια της αγωγής. Παρόμοια πρέπει να διαθέτουν για τον ίδιο σκοπό και επιστημονική αντίληψη ζωής. Αυτά θα αποβούν χρήσιμα με την ανακάλυψη των αιτιών εκείνων που προηγούνται των φαινομένων, καθώς και με τον έλεγχο και τον κατάλληλο χειρισμό  των ψυχοκοινωνικών και φυσιολογικών συνθηκών που τις καθορίζουν –ξεκινώντας από τη βασική σύγκρουση. Ο δυναμισμός και οι δυνατότητες των εφήβων μας θυμίζουν ότι οι νέοι χρειάζονται ενθάρρυνση και έπαινο και λιγότερο την τιμωρία και την ποινή εφόσον κατανοήσουν ό τι τους ζητείται. Ο καθηγητής να είναι σύμμαχος του μαθητή, να ενδιαφέρεται για την προβολή και ανάδειξή του, μ’εναλλαγή επαίνου και ψόγου, όπου χρειάζεται, και να κρατιέται οπωσδήποτε μακριά από τις άσκοπες και καταστρεπτικές κολακείες, γιατί όντως ισχύει το αντισθένειο: “κρείττον εις κόρακας ή εις κόλακας εμπεσείν»(ζώντας). Και αυτό γιατί μάλλον δεν οδηγούνται με τον τρόπο αυτό οι έφηβοι στην αυτογνωσία που είναι κι ο βασικότερος σκοπός τους να αποκτήσουν σαφή ταυτότητα όχι μόνο εθνική αλλά εφηβική και παγκόσμια με ό τι καλό υπάρχει εκεί έξω από αυτούς ακόμα.Αφού οι έφηβοι είναι ακόμα εύπλαστοι, η επιτυχία τους στη ζωή ως ώριμων εξαρτάται από το σωστό χειρισμό τους κατά την εφηβεία.Εξαιτίας όμως των φυσιολογικών τους αδυναμιών και των μεταπτώσεων, της συναισθηματικής ανωριμότητας και της δυσχέρειας που αντιμετωπίζουν στο να βρουν μόνοι τους το δρόμο, πρέπει να οδηγούνται, για να διαλέξουν το σωστό δρόμο. Όταν μάλιστα φτάσει ο δάσκαλος και μάθει τα κρυφά της ψυχής των εφήβων, τότε πια, όχι με τη σοφία και τα ψυχρά ηθικολογικά κηρύγματα, αλλά με τη σταθερή αγάπη και το σιωπηλό παράδειγμά του, θα μπορέσει να αλλάξει τις αδυναμίες τους σε διαλεχτά προτερήματα και σε αρετές πολυζήλευτες και χρήσιμες για την κοινωνική ζωή τους, χρησιμοποιώντας σταθερότητα αλλά και διπλωματικότητα στο χειρισμό τους. Οι ευθύνες, επομένως, της αγωγής των εφήβων βαραίνουν τον κάθε ενήλικο.Τα αποτελέσματά της βέβαια φαίνονται ύστερα από μερικά χρόνια, όπως βλέπουμε και στην παραβολή του σπορέως ακόμα και στους απογόνους τους.Ο εκπαιδευτικός, ειδικότερα, της Β/θμιας πρέπει να έχει βαθιά γνώση της ηλικίας αυτής, οι χειρισμοί του να μην είναι επιπόλαιοι και επιφανειακοί, γεμάτοι ειρωνείες και απειλές, αλλά να στηρίζονται σε ενσυνείδητη πορεία και σε βαθιά παιδαγωγική γνώση των εφήβων.Οφείλει, ακόμα, ο καθηγητής να βοηθήσει τους έφηβους να γνωρίσουν, όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, τον κόσμο, να αντιληφθούν τις αξίες πρώτα, αλλά και τις απαξίες της ζωής και τη σημασία της πείρας του παρελθόντος και της Παράδοσης στη δημιουργία του μέλλοντος.Αυτό θα επιτευχθεί με αλλαγές, στις οποίες θα πάρουν μέρος ενεργό και υπεύθυνο κι οι ίδιοι οι έφηβοι.Οι αλλαγές θα είναι βαθμιαίες και προσεκτικά επιλεγμένες, με ενίσχυση όλων των καλών στοιχείων και διόρθωση των κακώς κειμένων. Υπάρχουν ορισμένα “φυσιολογικά” προβλήματα της εφηβικής ηλικίας, που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι έφηβοι αλλά και οι παιδαγωγοί τους, όπως η ανακάλυψη του εαυτού, η οποία σε πολλά άτομα κρατά χρονικά και πέρα από την εφηβεία, η γνώση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους προς τους μεγαλυτέρους και τους συνομηλίκους τους και τον κάθε πλησίον, η στενή συντροφιά από συναισθηματική πλευρά, που τους ενδιαφέρει περισσότερο, και τα συναισθήματα της καταπίεσης και αγωνίας, εκεί όπου οι έφηβοι δεν έχουν λύσει ακόμα τα προβλήματά τους, στις οικογενειακές τους σχέσεις, τον επαγγελματικό προσανατολισμό κ.ά. χωρίς να λέιπουν και οι νοσηρές τάσεις της εφηβείας που θέλουν ασφαλώς ξεχωριστή αντιμετώπιση.Στο Ελληνικό Γυμνάσιο λοιπόν όπως είναι γνωστό, ολοκληρώνεται η εννιάχρονη υποχρεωτική τους μαθητεία. Επομένως, πρόκειται για την τελευταία και μοναδική ευκαιρία που έχουν οι παιδαγωγοί μας, εν προκειμένω με την ιδιότητα του Παιδαγωγού, να βοηθήσουν κάθε έφηβο, τόσο με το «κρυμμένο πρόγραμμα», το hidden curriculum, όσο και με το Αναλυτικό Πρόγραμμα, στο δύσκολο αυτό ταξίδι προς την ωρίμαση, ειδικά στη φάση αυτή που οι αλλαγές στις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις αντιλήψεις των εφήβων όχι μόνο επιδέχονται βελτιώσεις, αλλά και επιβάλλονται. Την ευκαιρία δίνει η εξελικτική τους πορεία που τους επιτρέπει αυτές τις πολύτιμες αλλαγές.

1.2.2. Είδη αγωγής των εφήβων σήμερα κατ’αλφαβητική σειρά. Μπορούμε με βεβαιότητα σήμερα να διαγνώσουμε ορισμένες από τις πτυχές της προσωπικότητας των εφήβων που απαιτούν ειδική δια-πραγμάτευση και αντιμετώπιση, σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα:

1 Αισθητηριακή.

2.Αισθητική.

3.Aυτογνωσίας.

4.Διανοητική.

5.Δύο φύλων.

6.Ειρήνης.

7.Ελεύθερου χρόνου.

8.(Σ)ΕΠ

9.ΕΕ & εκπαίδευση .

10.Ηθική.Θρησκευτική.Κοινωνική.

11.Περιβαλλοντική.

12.Πολιτική.

13.Συναισθηματική.

14.Σωματική / φυσική.

15.Υγείας

κι όπως μας δείχνουν το ΑΠ, έρευνες-τάσεις, ορθή καθοδήγηση,ο χρόνος, η ελλ.παιδεία οι έφηβοι σήμερα &η Παράδοση.

ΕΠΙΛΟΓΙΚΑ:Δείγμα ωριμότητας(ωριμότηταΧμάθηση=ανάπτυξη) η απουσία κόμπλεξ ανωτερότητας ή κατωτερότητας και η εύκολη προσαρμογή στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της ζωής και βέβαια η ανάληψη της ευθύνης της πατρότητας ή μητρότητας  κι όπως είπε και κορυφαίος παιδαγωγός αυτές τις μέρες 15-2-17: οι έφηβοι να κάνετε επιλογή των πράξεών σας, να ξέρετετι είναι αυτό που αν το κάνετε θα σας βοηθήσει και τι όχι και να μη φοβάστε τις αλλαγές στη ζωή ούτε σας και να ανησυχείτε γιατί θα περάσουν και οι δυσκολίες της εφηβείας και γι’ αυτό μη σταματάτε να κυνηγάτε τα όνειρά σας με επιμονή και υπομονή και να αναλαμβάνετε πάντα τις ευθύνες σας,να μην τις επιρρίπτετε σε άλλουςσήμερα στην εποχή της κρίσης πουπρόκειται για μια πνευματική κρίση που γίνεται και οικονομική και μας οδηγεί σε αυτές τις δύσκολες καταστάσεις κι άρα το πρόβλημα είναι η παρακμή, η αλλοίωση των ανθρώπων, η υποτίμηση των αξιών, που κάνουν τον άνθρωπο μονομερή, μονόπλευρο, μοναχικό και στη συνέχεια προβληματικό γιατί υπάρχει έλλειψη προτύπων σε όλους τους χώρους και χρειάζεται να βρούμε πρότυπα, για να έχουμε μια καλύτερη κοινωνία.Πρέπει να διαβάζετεκαι  να αποκτάτε εμπειρίες, γνώσεις και σοφία, αλλά και την άνωθεν σοφία ώστε να γίνετε χαρισματικοί άνθρωποι γιατί αν δε θυσιάζετε τα πάντα στο βωμό του χρήματος κι αποκτήσετε γερά πρότυπα, θα ξεπεραστεί η εποχή της παρακμής και της αλλοίωσης. Αφήνοντας τους παλιμπαιδισμούς ας οδηγηθούμε στην κρητική λεβεντιά που βλέπουμε στη ραψωδία Σκι ας επιστρέψουμε στον Όμηρο και στις σχέσεις των δυο φύλων: όλο το έπος είναι ένας ύμνος στο γάμο Οδυσσέας και Πηνελόπη αλλά και Έκτορας και Ανδρομάχη με τα παιδιά τους λειτουργούν ως θετικά πρότυπα δίπλα σε κείνα της παρασυζυγίας κι η μικρή Ναυσικά όπως κι ο Τηλέμαχος ετοιμάζονται όπως κι εσείς για το ταξίδι της ζωής αλλά πάλι κι η ασπίδα του Αχιλλέα στη Σ μάς θυμίζει τον υμέναιο το τρυφερό τραγούδι του γάμου όπως κι άλλα τραγούδια μακρινούς πρόγονους του δημοτικού τραγουδιού τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μορφή από τα νανουρίσματα που αν δεν προσέξουμε μπορεί να γίνουν μοιρολόγια όπως βλέπουμε και στο πρώτο κείμενο στη Γ΄Γυμνασίου με τα ίδια μάλιστα λόγια αρκεί να αλλάξουμε το χρόνο των ρημάτων και τότε όλα πια μάταια γιατί δεν προσέξαμε όσο έπρεπε μικροί και μεγάλοι. Αλλάκι η Βυζαντινή σας Ιστορία μέσα από το σχολικό εγχειρίδιο είναι πάλι γεμάτη από γάμους ως το ισχυρότερο όπλο του κράτους και μέσω αυτού και του εκπολιτισμού στο μεσαίωνα στα κεφάλαια 1-5 όπως κι ο Ρήγαςστο ΝΕ Διαφωτισμό ξεκινά με πρώτο διαφωτιστικό του έργο το σχολείο ντελικάτων εραστών όπου όλοι οι έρωτες εις υπανδρείαν καταντούν ήτις είναι μυστήριο κι ας μην κακολογούν…ακολουθούν οι θετικές επιστήμες, η φιλοσοφία, η ιστορία κι η κοινωνική και πολιτική αγωγή…κι άρα συν Αθηνά και συ την χείρα κίνει ώστε με την ωριμότητα να μάθετε κι αναλόγως να αναπτυχτείτε σε κατά το δυνατόν ολοκληρωμένες προσωπικότητες και πάντως γηράσκοντες αεί πολλά διδασκόμενοι όπως κι εμείς.

Σημ. Στα είδη αγωγής των εφήβων. Κι όλες αυτές οι επιμέρους πτυχές της αγωγής και ανάπτυξης της προσωπικότητας των εφήβων προβάλλουν επιτακτικά και σήμερα κάποιες σταθερά αποδεκτές παιδαγωγικές ενέργειες εκμέρους όλων των εμπλεκομένων στην υπόθεση της αγωγής: οι σωματικές μεταβολές απαιτούν οπωσδήποτε την ομαλή φυσική ανάπτυξη της εφηβείας, γιατί πολλές από τις δυσκολίες των εφήβων έχουν και βιολογική προέλευση, όπως λ.χ. βλέπουμε και με τους εύκολους τραυματισμούς στην ηλικία αυτή κατά την άθλησή τους. Όμοια απαραίτητη είναι η από κάθε πλευρά φυσιολογική ωρίμαση της γενετήσιας λειτουργίας των εφήβων, καθώς και η όλη διανοητική και γνωστική ανάπτυξη, κάτι δηλαδή που σχεδόν θα εξισώσει τους έφηβους  με τους ενήλικους, με εξαίρεση βεβαίως την πείρα. Τέλος, δεν μπορεί να αγνοηθεί η συναισθηματική και η γενικότερη ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη, που περιλαμβάνει και τις αλλαγές της προσωπικότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων, που σχετίζονται με αλλαγές στα κίνητρα κ.τλ., τις κοινωνικές δεξιότητες και την ανάληψη ρόλων. Μόνο με την έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση όλων αυτών θα αποφευχθεί η περίφημη άλλοτε “κρίση ταυτότητας” των εφήβων. Έτσι θα παραμείνει η σχετικά ανώδυνη πλευρά των ελαφρών μορφών εσωτερικής έντασης και ψυχολογικής αναστάτωσης –κυρίως η αυξημένη ευερεθιστικότητα και η υπερευσυγκινησία με το χαμηλό αυτοσυναίσθημα, καθώς και η παρουσιαζόμενη στην αρχή της εφηβείας συναισθηματική αστάθεια. Η βιολογική άποψη για την εφηβεία τονίζει βέβαια την ομοιότητα στα φαινόμενα της εφηβείας σε παγκόσμια κλίμακα. Το αν θα δείξει όμως ή όχι διαγωγή που είναι δυνατό να χαρακτηριστεί σαν «τυπικά» εφηβική,  εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως η ύπαρξη ή απουσία αστάθειας που μπορεί να οφείλεται τόσο  στην οργανική αναταραχή (βιολογικές ανισορροπίες) και τον αντίκτυπό της, καθώς και  στον προβληματικό τρόπο αντιμετώπισής της, όσο και στην απογοήτευση που φέρνει ο υπερβολικός ιδεαλισμός από το ένα μέρος, και από το άλλο στη γρήγορη ανάπτυξη βασικών παρορμήσεων, όπως του γενετήσιου ενστίκτουù όλα αυτά με τη σειρά τους φέρνουν την απώλεια του ελέγχου, λόγω ακριβώς της οργανικής αναταραχής, της έλλειψης αυτοπειθαρχίας (πβ. την «αρχή της πειθαρχίας») ή -αντίθετα- υπερβολικής και αυστηρής πειθαρχίας (πβ. την «αρχή της ελευθερίας») και των λανθανόντων συμπλεγμάτων από προηγούμενες περιόδους της ζωής τουςù αυτά πάλι πολλές φορές μετατρέπουν ένα «καλό» παιδί σε κακότροπο και αχαλίνωτο έφηβο. Μπορεί όμως να οφείλεται ακόμη και στην εσφαλμένη στάση των γονιών και τη έλλειψη σωστών συμβουλών από τους υπεύθυνους για την αγωγή. Παρόμοια θέματα παρουσιάζονται ή απουσιάζουν ανάλογα με την προσπάθεια  που καταβάλλεται στο να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα  στη βιολογική και την κοινωνική ωριμότητα, η απόσταση δηλαδή ανάμεσα στην ήβη και την ώριμη ζωή στην κοινωνία, η οποία περιβάλλει τους έφηβους, καθώς και η έγκαιρη αντιμετώπιση ή παραγνώριση των προσωπικών θεμάτων που απασχολούν τους έφηβους. Εξίσου μεγάλη σημασία έχει και ο παράγων της προσαρμογής στη ζωή. Τα δεδομένα της εφηβικής ηλικίας,  η συμπεριφορά, όπως αυτή παρουσιάζεται στις εξωτερικές της εκδηλώσεις ή και στα εσωτερικά της βιώματα, παρουσιάζεται ως σειρά από  προβλήματα προσαρμογής. Και τα ψυχολογικά προβλήματα της εφηβικής ηλικίας όμως, όπως και οι τάσεις εξελίξεως που παρατηρούμε κατά τη διάρκειά της, οφείλονται σε πιθανούς συνδυασμούς των βιολογικών με τους πολιτιστικούς παράγοντες, οι οποίοι δημιουργούν τόσο τα προβλήματα όσο και τις λεγόμενες τάσεις της εφηβείας. Λέμε καθήκοντα ανάπτυξης τα προβλήματα προσαρμογής που αντιστοιχούν σε κάθε ηλικία, όπως της εφηβείας πουσυνδέονται με τις ατομικές διαφορές και οφείλονται στην κληρονομικότητα και το περιβάλλον,  υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα προσαρμογής, που, αν δεν λυθούν στα 13-19 χρόνια της ζωής τους, δημιουργούν αγωνίες, νευρική πίεση μεγάλη, και τέτοιες τάσεις ανάλογες με την προετοιμασία τους πριν την εφηβεία. Γι’αυτό και πρέπει να προετοιμαστούν και να  διαφωτιστούν oι έφηβοι έγκαιρα, αλλά και κατάλληλα, από ενήλικους που διαθέτουν την απαραίτητη αγάπη, γνώση, ευφυία και διπλωματικότητα / τακτ για το χειρισμό των λεπτών αυτών καταστάσεων. Αξιοπρόσεκτες οι σχέσεις τους με την ομάδα συνομηλίκων και η αλλαγή στα ενδιαφέροντά τους ενώνέες εμπειρίες από τη βιολογική τους ωρίμαση τους υποχρεώνουν να αποκτήσουν προσωπικά ηθικά κριτήρια και να αλλάξουν την κλίμακα αξιών. Οι εφηβικές μάλιστα αντιλήψεις, η ιδιάζουσα φύση τους, ο τρόπος ανάπτυξης των προλήψεων, του φιλοσοφικού προβληματισμού αν και σύνθετες προδιαθέσεις συμπεριφοράς, που κρύβουν τα βαθύτερα κίνητρα της προσωπικότητας, καθορίζουν εντούτοις αποφασιστικά τα κίνητρα και επιδρούν πάνω στον τρόπο κίνησης και δράσης και θεμελιώνονται πάνω σε προκαταλήψεις και γίνονται μερικές φορές πεποιθήσεις. Άλλοτε ακολουθούν περισσότερο φιλελεύθερη και αντικειμενική στάση εφαρμόζοντας ιδεαλιστικές αρχές. Προσπαθεί βέβαια κάθε έθνος να επιδιώκει να κατευθύνει με το δικό του τρόπο τη νεότητά του σε εκείνο που πιστεύει ως σωστό. Όταν μεγαλώσουν οι έφηβοι, οι αντιλήψεις τους γίνονται πιο γενικές και η συμπεριφορά τους αποκτά περισσότερη συνέπεια. Οι αντιφάσεις όμως,  που υπάρχουν σε κάθε πολιτισμό, δημιουργούν πολλά εμπόδια τόσο στη δημιουργία ακέραιων χαρακτήρων όσο και στη διδασκαλία ηθικών αρχών. Οι έφηβοι είναι ασφαλώς υπερβολικά ιδεαλιστές. Στα ηθικά  μάλιστα θέματα οι αντιλήψεις τους γίνονται περισσότερο θεωρητικές, ενώ παράλληλα παρουσιάζουν μια σχετική ανεκτικότητα. Επειδή όμως αντιμετωπίζουν μια σειρά από σημαντικά πνευματικά και ηθικά προβλήματα, χρειάζονται τη βοήθεια κάποιου ώριμου και με πλατιές αντιλήψεις ατόμου, για να ξεπεράσουν με επιτυχία το στάδιο αυτό των αμφιβολιών. Η ευφυϊα των εφήβων και η όλη διανοητική τους ανάπτυξη διαφοροποιείται. Η κοινότητα οφείλει να προσφέρει επιθυμητές διεξόδους καλύπτοντας τον ολοένα και λιγότερο απομένοντα ελεύθερο χρόνο των σύγχρονων εφήβων έτσι που να μπορέσουν να αξιοποιήσουν και την ανάγκη τους για δημιουργική απασχόληση και πραγματική ψυχαγωγία. Για να μάθει όμως ο μαθητής πρέπει να έχει ικανοποιήσει τις βασικές του ανάγκες. Επομένως πρέπει να ρίχνουν οι δάσκαλοι μια ματιά και στο εξωσχολικό περιβάλλον του μαθητή. Αυτό οφείλουν να πράξουν οι εκπαιδευτικοί επίσης και για να συνδυάζουν τα κίνητρα μάθησης κυρίως εσωτερικά με τις κλίσεις και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα των μαθητών, όπως αυτά εκδηλώνονται ακόμα και έξω από τη σχολική τάξη. Εξάλλου τώρα είναι που εμφανίζονται οι μεγάλες απορίες και υποβάλλονται οξύτατες κριτικές ερωτήσεις και οι φιλοσοφικές ανησυχίες. Γι’αυτό οι ηθικοκοινωνικές ιδέες υφίστανται την καυστική κριτική των εφήβων. Είναι παιδαγωγικό χρέος μας επομένως κάθε έφηβος ξεχωριστά να συναντά το σεβασμό μας και να ενθαρρυνθεί να αποδείξει όλα τα πράγματα από την αρχή, ώστε να μπορέσει να κρατήσει ό,τι ωραίο, μεγάλο και αληθινό -πβ.το έρχου και ίδε κι η ματαιότητα των ανθρώπινων ευχών και προσευχών κι όλα όσα οι άνθρωποι θεωρούν ‘αγαθά’ , όπως η δύναμη, η ευγλωττία, η δόξα, η μακροβιότητα, η ομορφιά, συνεπάγονται την οδύνη και καταλήγουν στη συμφορά, όταν αποκτηθούν, στη Σάτιρα Χ στο Ιουβενάλη:αν όμως κάτι θες οπωσδήποτε να ζητάς[από το Θεό], τότε ας προσεύχεσαι για εύρωστο νου μέσα σ’εύρωστο σώμα(νου υγιή εν σώματι υγιεί): ζήτα ψυχή δυνατή και χωρίς του θανάτου τον τρόμο, που της ζωής τη διάρκεια στα έσχατα δώρα της φύσης τοποθετεί, που οποιουσδήποτε μόχθους μπορεί να υποφέρει, που την οργή αγνοεί, δεν ορέγεται τίποτα, κι άθλους μάλλον θα διάλεγε και τους τραχύτερους μόχθους από συμπόσια και πούπουλα. Ο μόνος ο δρόμος σίγουρα μέσω αρετής γι’αδιατάραχτο διέρχεται βίο κι όχι από τύχη.

ΠΗΓΗ: ΔΡΑΜ 2017

ΜΙΧΑΗΛ ΤΣΑΚΙΡΑΚΗΣ

ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ