Παναγιώτη Υφαντή, Επίκουρου Καθηγητή του τμ. Θεολογίας του Α.Π.Θ, Αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης ΑΠΑΝΤΑ, Αποτυπώσεις πνευματικής ζωής.
Ο Κος Υφαντής, γράφει την Εισαγωγή, μεταφράζει τα κείμενα και σχολιάζει. Ο Πρόλογος ανήκει στο Σεβασμιώτατο πατέρα Ιωάννη Σπιτέρη, Καθολικό Αρχιεπίσκοπο Κερκύρας.
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι μελέτες από τον χώρο της Ορθόδοξης Θεολογίας όσον αφορά στο πρόσωπο του Αγίου Φραγκίσκου. Ο ίδιος συγγραφέας αριθμεί μέχρι σήμερα άλλες τρείς μελέτες γύρω από το θέμα του Αγίου Φραγκίσκου:
- Τα μικρά άνθη του Αγίου Φραγκίσκου, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2002.
- Η Θεολογία τού Φραγκίσκου της Ασσίζης. Ορθόδοξη Κρτική Προσέγγιση, Θεσσαλονίκη, 2004.
- Ήρωας συνάμα και Άγιος: Το ανθρωπολογικό ιδεώδες τού Νίκου Καζαντζάκη και ο Φραγκίσκος της Ασσίζης, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2007.
Στη μελέτη μεταφράζονται Άπαντα τα έργα του Αγίου Φραγκίσκου στα Νέα Ελληνικά. Ο Κος Υφαντής γνωρίζει και μεταφράζει άριστα το πρωτότυπο κείμενο στην ελληνική γλώσσα, αποδίδοντας παράλληλα μέσα στο κείμενο το θεολογικό ύφος του Αγίου. Αυτή η θεολογική απόδοση του κειμένου αποτελεί και το δυσκολότερο εγχείρημα στην προσπάθεια της μετάφρασης. Ο Φραγκίσκος δεν γράφει ο ίδιος, αλλά απαγγέλει στο σύντροφο και μαθητή του Λέοντα στο ιταλικό ιδίωμα της εποχής του. Στη συνέχεια ο Λέοντας τα μεταφράζει στα λατινικά με μοναδικές εξαιρέσεις τον «Ύμνο των Πλασμάτων» και ένα μικρό κείμενο προς τις μοναχές της Αγίας Κλάρας. Η άριστη μετάφραση των κειμένων και η εξαίσια απόδοση του θεολογικού ύφους και περιεχομένου των κειμένων του Φραγκίσκου πείθει τον αναγνώστη να στραφεί προς μία βαθύτερη ανάλυση και προσέγγιση τής φραγκισκανικής εμπειρίας.
Η προσφορά αυτών των κειμένων στην νεοελληνική επιτρέπει στον αναγνώστη μια μοναδική εμπειρία και μια μοναδική δυνατότητα. Ανακάλυψη της αγιοσύνης σε χώρους εκτός Ορθόδοξης Εκκλησίας και εμβάθυνση σε κείμενα τα οποία άνετα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως κείμενα απολύτως εκφράζοντα την Ορθόδοξη ασκητική εμπειρία. Η άσκηση, η υπακοή, η αγάπη, η φτώχεια διατρέχουν τα κείμενα του Φραγκίσκου, ζωοποιούνται και φωτίζονται χριστολογικά και αγιοπνευματικά.
Το υλικό κατατέμνεται ως εξής:
Εισαγωγή
Η επαφή του Φραγκίσκου με το κοινωνικό περιθώριο της εποχής του, τους ζητιάνους και τους λεπρούς, οδηγεί στην δημιουργία ενός αντισυμβατικού και ριζοσπαστικού τρόπου κατανόησης και βίωσης του ευαγγελικού μηνύματος. Ο Φραγκίσκος απορρίπτει μια συμβατική ερμηνεία αποδοχής των κοινωνικών ηθών της εποχής του και επιλέγει τη ρήξη της συνάντησης με το Νυμφίο. Η ρήξη αυτή είναι παράλληλα και κοινωνική (αποποιείται την πατρική περιουσία) και εκκλησιαστική (σύγκρουση με τον Πάπα Ιννοκέντιο ΙΙΙ). Ο Φραγκίσκος αρνείται κάθε είδους σχέση με την ιδιοκτησία και τα χρήματα και κάθε μορφή εξουσίας, ακόμη και της πνευματικής: «Η πνευματική εξουσία είναι αφορμή πτώσης, οι έπαινοι αιτία αφανισμού».
Σημαντικό σημείο αναφοράς της θεολογικής σκέψης του Φραγκίσκου αποτελεί η συνύπαρξη κτιστού-ακτίστου. Ο Θεός και ο κόσμος δεν είναι αντιθετικά μεγέθη. Η φύση νοείται ως κτίση, δηλ ως αποτέλεσμα της αγαπητικής και ελεύθερης δημιουργικής θέλησης του Θεού και επομένως δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά ευλογημένη. Μέσα στον κήπο της θείας αγάπης, όλα σχετίζονται, αλληλοπεριχωρούνται και συνδέονται με μια διάθεση ουσιαστικής και κυριολεκτικής «συν-χώρησης», μοιράζονται ειρηνικά τον ίδιο χώρο. Μια βαθιά θεοκεντρική κατανόηση της δημιουργίας αγκαλιάζει τα πάντα. Κάθε τι μαρτυρεί την αγάπη του Θεού. Ο Φραγκίσκος αισθανόμενος την ανάγκη να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του και την εσωτερική του αγάπη καταφεύγει στην ποίηση, στο δοξολογία κα στην υμνολογία. Ο «Ύμνος των πλασμάτων» κατορθώνει για τον Π. Υφαντή: «να νευρώσει με ένα μεταφυσικό ρίγος ένα από τα συγκινητικότερα κατορθώματα της πρώιμης ιταλικής γλώσσας».
Ο Φραγκίσκος ενοποιεί θεολογία και ζωή, τη στιγμή που η εποχή του κατακυριεύεται από τη σχολαστική γνώση. Το sola ratione του Ανσέλμου και ολοκληρωτική αποδοχή του στην ακινάτεια θεολογία.
Κανόνες και παραινέσεις
Σε αυτό το κεφάλαιο διαβάζουμε τον πρώτο, αλλά μη εγκεκριμένο από τον Πάπα, κανόνα του Φραγκίσκου. Στη συνέχεια υπάρχει ο τελικός και εγκεκριμένος από τον Πάπα κανόνας του Φραγκίσκου, η Διαθήκη του, η Διαθήκη της Σιέννας, ο κανόνας για τα ερημητήρια, τα Γραπτά για το γυναικείο τάγμα και οι Παραινέσεις.
Επιστολές
Σε αυτό το κεφάλαιο μεταφράζονται οι διασωθείσες Επιστολές του Φραγκίσκου.
Ύμνοι και Προσευχές
Μετάφραση των ποιητικών, υμνολογικών και λειτουργικών έργων του Φραγκίσκου.
Βιβλιογραφία
Βιβλιογραφία, υποδειγματική, ελληνική και ξένη. Το μόνο ίσως πρόβλημα το οτι δεν υπάρχει ξεχωριστή κατανομή άρθρων και μονογραφιών.
Ευρετήριο
Λέξεων και Κυρίων Ονομάτων.
Όπως αναφέρει ο κος Υφαντής η γνωριμία με το Φραγκίσκο της Ασίζης είναι μια πρόταση ζωής, συνολική και αράγιστη, η οποία παραπέμπει (ίσως ανεπίγνωστα) στις ησυχαστικές κορυφώσεις της ανατολικής πνευματικότητας. Οι μεταφράσεις του αποδίδουν πιστότατα το φραγκισκανικό πνεύμα και τη γλωσσική αξία της εποχής τους. Πιστεύω, ότι όποιος θέλει να μελετήσει σε βάθος τη θεολογία και τη πνευματικότητα της Ρωμαιοκαθολικής θεολογίας, θα πρέπει απαραιτήτως να προσεγγίσει τα κείμενα του Φραγκίσκου μέσα από αυτή την θαυμάσια εξαιρετική μεταφραστική παρουσίαση του κου Υφαντή.
Χριστόφορος Αρβανίτης
Δρ. Κοινωνιολογίας της Θρησκείας
