Αγαπητοί συνάδελφοι
Με το ξεκίνημα του νέου σχολικού έτους, εύχομαι σε όλους υγεία, προκοπή και κάθε επιτυχία στο έργο σας. Ιδιαιτέρως καλωσορίζω τους νεοδιόριστους και νεοεισερχόμενους στην εκπαίδευση συναδέλφους. Καλή τοποθέτηση και καλή δύναμη!
Στην παρούσα φάση θεωρώ χρήσιμο να επικεντρωθούμε στην ανάγκη προγραμματισμού του διδακτικού έργου για το τρέχον σχολικό έτος, συνυπολογίζοντας τις παρούσες ανάγκες. Με βάση τις κατά περίπτωση αντικειμενικές συνθήκες, ο ετήσιος προγραμματισμός μας πρέπει να στοχεύει στην ολοκλήρωση ενός δομημένου συνόλου, με στόχους, με σαφή όρια αρχής και τέλους, με διαδικασίες βαθμηδόν οικοδόμησης της μάθησης, χωρίς αδικαιολόγητες υπερβάσεις και καθυστερήσεις που ενδέχεται να αφήσουν, στο τέλος, κενά και ελλείψεις. Να αποτιμούμε και να προετοιμάζουμε κατάλληλα το περιβάλλον της σχολικής τάξης, τις συνθήκες μάθησης και διδακτικής επικοινωνίας, με στοχευμένες και οργανωμένες διδακτικές δραστηριότητες. Ο προγραμματισμός του διδακτικού έργου είναι βασικό εργαλείο για αποτελεσματική διδασκαλία και συμβάλλει στον αυτοέλεγχο, τον αναστοχασμό και την αναγκαία ανατροφοδότηση.
Για τις ελλείψεις διδακτικών βιβλίων παραθέτω μερικές σκέψεις και πληροφορίες ευελπιστώντας στη συνεργασία όλων για την όσο γίνεται αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους.
Α. Σχετικά με το ζήτημα των διδακτικών εγχειριδίων:
1. Να εξαντλήσουμε κάθε δυνατότητα αξιοποίησης του υπάρχοντος υλικού στη σχολική βιβλιοθήκη, των περυσινών περισσευμάτων ή ακόμη και χρησιμοποιημένων βιβλίων από μαθητές προηγούμενων ετών.
2. Να αξιοποιήσουμε τις διαθέσιμες ψηφιακές εκδόσεις των διδακτικών βιβλίων και των συνοδευτικών εκπαιδευτικών λογισμικών.
3. Να καταφεύγουμε στη λύση των φωτοτυπιών μόνο όπου είναι επιβεβλημένο, επιλεκτικά και ύστερα από προσεκτικό σχεδιασμό. Επισημαίνω ότι στο μάθημά μας δεν υπάρχει λόγος φωτοαντιγραφής όλου του έντυπου υλικού, εφόσον μεγάλα τμήματα στις διδακτικές ενότητες είναι προτάσεις για διδακτική επεξεργασία στην τάξη και όχι για το σπίτι. Για το ζήτημα αυτό οφείλουμε να συμβουλευόμαστε τις Οδηγίες Διδασκαλίας και τα βιβλία του εκπαιδευτικού.
4. Να αξιοποιήσουμε ακόμη περισσότερο το τετράδιο εργασιών του μαθητή ή ακόμη καλύτερα να καθιερώσουμε την οργάνωση φακέλου του μαθήματος (portfolio).
5. Να διευκολύνουμε τους μαθητές δίνοντας σύντομες περιλήψεις, εννοιολογικούς χάρτες, σχεδιαγράμματα των γνωστικών πληροφοριών του μαθήματος, τονίζοντας τα κύρια σημεία κτλ., που μπορούν να μεταφέρουν στο τετράδιό τους.
6. Να εμπλουτίσουμε το μάθημά μας με διερευνητικές, συνεργατικές και βιωματικές στρατηγικές και τεχνικές. Στην ίδια κατεύθυνση διερευνητικής και συνεργατικής μάθησης μπορούμε να οργανώσουμε, κατά κεφάλαιο, μικρές ομαδοσυνεργατικές ερευνητικές εργασίες, σχέδια έρευνας ή δράσης (project). Οπωσδήποτε, σε κάθε περίπτωση και ειδικά στην παρούσα συγκυρία, αποφεύγουμε τον άγονο διδακτισμό, την μονομερή εμμονή στην αφήγηση πληροφοριών που δεν μετασχηματίζονται σε μάθηση και την αποστήθιση. Από την άποψη αυτή, οι σημερινές δυσκολίες περιέχουν ταυτόχρονα τη γόνιμη πρόκληση για μετακίνηση από παρωχημένες μορφές διδασκαλίας, όσο και όπου αυτές υπάρχουν, σε περισσότερο δημιουργικές και αποτελεσματικές μορφές διδασκαλίας και μάθησης. Η ενεργητική εμπλοκή του μαθητή, η οικοδόμηση της γνώσης μέσα από ερευνητικές, συμμετοχικές και βιωματικές διαδικασίες δεν είναι λύση ανάγκης αλλά συνεχές ζητούμενο στην εκπαιδευτική διεργασία.
7. Να αξιοποιήσουμε ακόμη περισσότερο τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην τάξη (διαδραστικός πίνακας, προβολικά μηχανήματα κτλ.) και στο Εργαστήρι Πληροφορικής. Εάν οι μαθητές διαθέτουν σε επαρκή βαθμό πρόσβαση στο διαδίκτυο, εκτός από την πρόσβαση στα διδακτικά μέσα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε και δικτυακές εφαρμογές διανομής υλικού: Από τις χρήσεις της ομαδικής ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και τις εφαρμογές κοινής χρήσης υλικού μέχρι την οργάνωση μιας κλειστής εκπαιδευτικής κοινότητας, ή μιας συνεργατικής εκπαιδευτικής εφαρμογής της κατηγορίας Web 2, όπως είναι τα εκπαιδευτικά ιστολόγια, τα αρχεία wiki και τα περιβάλλοντα εκπαιδευτικής δικτύωσης (εκπαιδευτικές κοινότητες). Σε κάθε περίπτωση προτιμητέες είναι οι υπηρεσίες του ΥΠΔΜΘ και του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου. Επιπλέον, μπορούμε να αξιοποιήσουμε την υπηρεσία «Ηλεκτρονική Διαχείριση Τάξης» του ΠΣΔ (http://eclass.sch.gr), όπου μπορούμε να δημιουργήσουμε ψηφιακό βιβλίο ύλης, να δημοσιεύσουμε πολυμεσικό υλικό και να δημιουργήσουμε με εύκολο τρόπο ένα περιβάλλον ή μια ενότητα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Υπενθυμίζω ότι ειδικά στην τελευταία διετία πραγματοποιήσαμε μεγάλο αριθμό σεμιναρίων με θέμα τεχνικές δημιουργικής διδασκαλίας και χρήσεις των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία.
8. Να προγραμματίσουμε τη διδακτέα ύλη, με βάση τις Διδακτικές Οδηγίες συνυπολογίζοντας και τις υφιστάμενες συνθήκες, προτάσσοντας, όσο είναι εφικτό, διδακτικές ενότητες που προσφέρονται κυρίως για διάλογο και επεξεργασία στην τάξη.
9. Να προσαρμόσουμε τις διαδικασίες αξιολόγησης στις τρέχουσες συνθήκες. Για μια ακόμη φορά, τονίζω ότι η αξιολόγηση δεν είναι μονόπλευρος έλεγχος της δυνατότητας ανάκλησης πληροφοριών αλλά μια σύνθετη και πολύτροπη διαδικασία που στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών και ανατροφοδοτεί ολόκληρη την εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπλέον, να προγραμματίσουμε και να πραγματοποιήσουμε εγκαίρως τα προβλεπόμενα γραπτά διαγωνίσματα, στα οποία μπορούμε να δώσουμε έμφαση στις ερωτήσεις κριτικής επεξεργασίας ανοικτού τύπου. Να αποφύγουμε την πραγματοποίησή τους στις τελευταίες ημέρες του τριμήνου ή του τετραμήνου, όπου παρατηρείται αυξημένος συνωστισμός διαγωνισμάτων και οι υποχρεώσεις των μαθητών είναι αυξημένες.
10. Να παρέχουμε στους μαθητές ενισχύσεις και ανατροφοδοτήσεις, επιδιώκοντας με την ολοκλήρωση της διδασκαλίας πριν φύγουν από το σχολείο το μέγιστο εφικτό βαθμό μαθησιακού αποτελέσματος.
11. Να ενισχύουμε με κάθε τρόπο τα παιδιά, τα οποία ούτως ή άλλως δεν έχουν μερίδιο ευθύνης στο πρόβλημα.
Β. Το σύνολο του διδακτικού εκπαιδευτικού υλικού των Θρησκευτικών είναι διαθέσιμο σε ψηφιακή μορφή. Πιο συγκεκριμένα μπορείτε να βρείτε:
α) Τα βιβλία του μαθητή Γυμνασίου, Γενικού Λυκείου και ΕΠΑΛ.
β) Τα βιβλία του εκπαιδευτικού Γυμνασίου.
γ) Τα Εκπαιδευτικά Λογισμικά:
- Θρησκευτικά Γυμνασίου (2000)
- Θρησκευτικά Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου (2006)
- Ο Λατρευτικός Πλούτος της Εκκλησίας (Α΄ Λυκείου)
- Παγκόσμια Θρησκεύματα – Το Ισλάμ (Β΄ Λυκείου)
- Όψεις της Θρησκείας
1. Ψηφιακές εκδόσεις των βιβλίων του μαθητή υπάρχουν στους δικτυακούς κόμβους:
α) του Ψηφιακού Σχολείου (http://digitalschool.minedu.gov.gr),
β) του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (http://www.pi-schools.gr/books),
γ) του ΟΕΔΒ (http://www.oedb.gr:8080/oedvLibrary/user ).
δ) Τα βιβλία Θρησκευτικών του Γυμνασίου και της Β΄ Τάξης του ΕΠΑΛ υπάρχουν επίσης στον ιστότοπο για τα Θρησκευτικά του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=2&ep=21).
2. Ψηφιακές εκδόσεις των βιβλίων του εκπαιδευτικού υπάρχουν στους ιστότοπους:
α) του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (http://www.pi-schools.gr/books),
β) των Θρησκευτικών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=2&ep=21),
γ) του ΟΕΔΒ (http://www.oedb.gr:8080/oedvLibrary/user).
3. Τα Εκπαιδευτικά Λογισμικά Θρησκευτικών υπάρχουν στους ιστότοπους:
α) e-yliko.gr, Δικτυακή Εκπαιδευτική Πύλη του ΥΠΔΜΘ (http://www.e-yliko.gr/resource/supportmaterial/suppSoft.aspx),
β) των Θρησκευτικών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=2&ep=21).
4. Τα ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ μπορείτε να βρείτε στους ιστότοπους του Ψηφιακού Σχολείου (http://digitalschool.minedu.gov.gr) και των Θρησκευτικών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=2&ep=22). Επισημαίνω, επίσης, ότι έχουν σταλεί στα σχολεία οι Οδηγίες του ΥΠΔΜΘ για τη διδασκαλία όλων των μαθημάτων για το έτος 2011-12, και βεβαίως για τα Θρησκευτικά Γυμνασίου και Λυκείου, καθώς επίσης για την Ερευνητική Εργασία της Α΄ Λυκείου. Παρακαλώ όλους να συμβουλευόμαστε τις Οδηγίες Διδασκαλίας και ιδιαιτέρως την προτεινόμενη επιλογή διδακτικών ενοτήτων. Στο Γυμνάσιο είναι απαραίτητο να συμβουλευόμαστε και το βιβλίο του εκπαιδευτικού καθώς και τις αρχικές αναλυτικές οδηγίες των συγγραφέων και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (βλ. http://theologoi-kritis.sch.gr / στην ενότητα «Διδακτικά Μέσα»).
5. Για όλα τα παραπάνω υπάρχουν ανακοινώσεις και σύνδεσμοι και στον ιστότοπό μας http://theologoi-kritis.sch.gr, όπου μπορείτε να συμβουλεύεστε τις ενότητες «Διδακτικά Μέσα» και «Υποστηρικτικό Υλικό». Στον ίδιο χώρο, καθώς και στον ιστότοπο των Θρησκευτικών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου αλλά και στον κόμβο e-yliko του ΥΠΔΜΘ μπορείτε να βρείτε άφθονο εκπαιδευτικό υλικό, σχέδια μαθημάτων, διδακτικές προτάσεις, συλλογή πολυμέσων κ.ά. Ενδεικτικά, αναφέρω ότι ο συνάδελφος Στ. Παναγιωτόπουλος έχει δημιουργήσει πλήρη σειρά ηλεκτρονικών ασκήσεων που καλύπτουν ολόκληρη τη διδακτέα ύλη Γυμνασίου και Λυκείου και προσφέρονται για εξάσκηση, ανατροφοδότηση και αξιολογικές εργασίες (βλ. http://theologoi-kritis.sch.gr/ στην ενότητα «Ηλεκτρονική Αξιολόγηση»), ειδικά στην παρούσα δύσκολη συγκυρία. Οπωσδήποτε, ο ιστότοπός μας, όπως και το wiki «Χριστιανική Κρήτη» (http://christiancrete.wikispaces.com) είναι στη διάθεσή σας εάν θέλετε να δημοσιεύσετε δικό σας υλικό και την εξυπηρέτηση οποιασδήποτε εκπαιδευτικής ανάγκης.
Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου για οποιαδήποτε διευκρίνιση και κάθε ανάγκη, για οποιοδήποτε ζήτημα αφορά στην έναρξη της σχολικής χρονιάς και το μάθημά μας. Παρακαλώ να με ενημερώσετε εάν με οποιοδήποτε τρόπο ασχοληθείτε με την Ερευνητική Εργασία της Α΄ Λυκείου. Για το ζήτημα αυτό, είμαι στη διάθεσή σας για κάθε δυνατή βοήθεια ή συνεργασία. Πολύ σύντομα, πρώτα ο Θεός, θα επιδιώξω προσωπική συνάντηση μαζί σας, στις καθιερωμένες διασχολικές συναντήσεις για τον προγραμματισμό του διδακτικού έργου.
Με πολλές ευχές και αγάπη, Καλή Χρονιά!
Ο Σχολ. Σύμβουλος Θεολόγων
Γεώργιος Στριλιγκάς
