Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Του Μιχαήλ Τσακιράκη
Καθηγητή Θεολόγου στο 1ο Γυμνάσιο Αγίου Νικολάου
Τοις πάσι γνωστό ότι υφίσταται η βασιλεία και η ολιγαρχία, η τυραννία και η δημοκρατία ως μορφές πολιτευμάτων που επινοήθηκαν από τον άνθρωπο. Η δημοκρατία είναι λέξη ελληνική και βεβαίως και διεθνής. Ασφαλώς εκφράζει ό, τι τελειότερο υπάρχει στην ανθρώπινη κοινωνία και σε όλους τους χώρους της αγωγής, οικογένεια, σχολείο, εκκλησία (πβ. του δήμου), κοινωνία κοκ και εφόσον ανταποκρίνεται στα πράγματα και δεν αποτελεί απλά ένα άλλοθι κάποιων ολίγων να καρπούνται τα αγαθά της δημοκρατίας. Πριν από πρόσφατες εκλογές (2009) ακούσαμε τις φωνές των εφήβων με αφορμή την παγκόσμια ημέρα δημοκρατίας μέσω γραπτών δοκιμίων των μαθητών της β/θμιας εκπαίδευσης. Επειδή όλα είναι θέμα μάθησης ας μη ξεχνάμε ότι σήμερα και λόγω της αφάνταστης για άλλες εποχές τεχνολογικής επανάστασης, η βιολογική ωρίμαση των νέων αλλά και η γνωστική τους ανάπτυξη αναντίρρητα είναι τελείως διαφορετική από εκείνη ακόμα και της προηγούμενης γενιάς, ενώ ο τεχνολογικός και ηλεκτρονικός αναλφαβητισμός καθιστά ακόμα μεγαλύτερες τις ανισότητες ακόμα και ανάμεσα στα μέλη της ίδιας γενεάς και μάλιστα δημιουργώντας τελεσίδικα τεράστια απόκλιση αναμεταξύ τους.
Και αν υπάρχουν κάποια φράγματα από τη φύση που δεν μπορούν ποτέ να ξεπεραστούν και που σαφώς καθορίζουν τις ηλικιακές εξελικτικές βαθμίδες, και ισχύει η επίδραση της κληρονομικότητας, παρατηρούμε ότι δε συμβαίνει το ίδιο και με την κοινωνική κληρονομικότητα και το περιβάλλον. Προκύπτει πραγματική πλημμύρα πληροφοριών αλληλοσυγκρουόμενων, ενώ οι σύγχρονες απαιτήσεις και προκλήσεις της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας είναι τεράστιες. Το δείγμα γραφής μιας ολόκληρης γενιάς έδειξε ότι αν μαθαίνουμε, αν δηλαδή αλλάζουμε συμπεριφορά από παράγοντες που κληρονομούμε από τη φύση και τους γονείς ή από παράγοντες περιβαλλοντικούς, παρατηρείται ότι οι νέοι στερούνται βιωματικά ψυχοπαιδαγωγικά τις ίσες ευκαιρίες όχι στη πρόσβαση στη μάθηση, όπου τα πράγματα είναι τραγικά, αλλά ούτε καν πλησιάζουν τις σχετικές έννοιες. Αν πάλι ήταν δυνατό να μαθαίνανε εκ των πραγμάτων το μοντέλο, το πρότυπο και το ιδανικό δημοκρατικό σύστημα, ποιο άραγε θα τους υποδεικνυότανε; Το αρχαιοελληνικό, ως λίκνο της δημοκρατίας, της άμεσης δημοκρατίας ή κάποιο νεότερο ή και σύγχρονο;
Αν και εφόσον υπάρχει κάποιο τέτοιο μοντέλο στο νου των ιθυνόντων πώς μπορούν να το παρουσιάσουν στους νέους που αγωνίζονται με άνισα μέσα να πετύχουν στον αγώνα της ζωής και να αλλάξουν όχι μόνο την κοινωνική τους θέση αλλά και το πρόσωπο ολόκληρης της κοινωνίας προς το καλύτερο; Δημοκρατία για τους νέους σήμερα είναι μια μορφή πολιτεύματος που έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: ανευθυνότητα και αναντιστοιχία λόγων και έργων. Θυμίζουν ότι στην αρχαία ελληνική δημοκρατία η εύθυνα δηλαδή η απόδοση ευθυνών, η λογοδοσία ήταν εκ των ων ουκ άνευ και μάλιστα όλοι οι μεγάλοι της ιστορίας είχαν πιεί από το πικρό αλλά βασικό για τη δημοκρατία ποτήρι της ευθύνης ακόμα κι αν ονομάζονταν λ.χ. Περικλής ή Αριστείδης. Πρόστιμα και όχι παραγραφές και εξορίες και εξοστρακισμοί και όχι ατιμωρησίες και προκλητικές απαλλαγές θεμελίωσαν τότε και θωράκισαν τη δημοκρατία και επειδή ακριβώς αυτό έχει σχέση και με τις μεθόδους μάθησης, το προσωπικό παράδειγμα είναι που έχει σημασία για την εφαρμογή των νόμων.
Όταν οι νεότεροι βλέπουν τους μεγάλους να υπακούουν ως απλοί πολίτες όσο ψηλά κι αν βρίσκονται μέσα στο πολίτευμα της δημοκρατίας, όπως και την άνιση φορολογική κατανομή με τα άπειρα βουλευτικά προνόμια, όχι μόνο υλικής και οικονομικής φύσεως, επίσης ενοχλούνται. Ήδη υπάρχει έντονη αμφιβολία για το ειλικρινές ενδιαφέρον των πολιτικών απέναντι στα προβλήματά τους και μάλιστα θεωρούνται υποτιμητικά υποκριτές, αλαζόνες, ανώριμοι, αναιδείς οσάκις μιλήσουν, αλλά και άσχετοι, αδιάφοροι και ανεύθυνοι οσάκις δε μιλήσουν, γύρω από τα προβλήματα και τα λάθη που τους κληροδοτούνται από τους μεγαλύτερους και τα οποία είναι και πολλά και μεγάλα και ορατά και αυτοί οι νέοι είναι που θα πρέπει στο μέλλον να λύσουν, ενώ είναι πάντως ευγνώμονες για όσα αγαθά τους προσφέρει η δημοκρατία παρά το υπαρκτό χάσμα γενεών. Τονίζεται επίσης ότι δεν αρκεί η απλή και αραιή τυπική συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες κάθε τέσσερα χρόνια, ούτε χρειάζεται να προφασίζονται οι πολιτικοί την οικονομική κρίση για να συγκαλύπτουν φορολογικά σκάνδαλα μάλιστα με μαθηματική ακρίβεια και διαδοχή.
Ενώ κάποια προβλήματα εστιάζονται στην καταστροφή του πολιτιστικού-φυσικού περιβάλλοντος και άλλα σε θέματα ηθικής των πολιτικών και της υποκριτικής αναντιστοιχίας θεωρίας και πράξεως από μέρους τους σε άλλο μάθημα προτείνεται στους μαθητές να επισημάνουν σύγχρονα οικονομικά και άλλα σκάνδαλα και στη συνέχεια, αφού τα εντοπίσουν, ζητείται ως εργασία να τύχουν περαιτέρω καταγραφής και επεξεργασίας επίκαιρων σκανδάλων ως προβλήματος της νεοελληνικής κοινωνίας. Στο χώρο του σχολείου λοιπόν υπάρχει τεράστια δυνατότητα ελευθερίας λόγου και έκφρασης και πάντοτε επιθυμητή και ζητούμενη ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικών παραγόντων και διαφορετικών περιβαλλόντων μέσα στα οποία ανατρέφονται και μεγαλώνουν οι μικροί μαθητές και μάλιστα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, όπως η ελληνική του 2011, όπου συνυπάρχουν μαθητές από γειτονικές χώρες αλλά και μέσω των μικτών γάμων φιλοξενούνται και πολίτες άλλων ακόμα και πολύ απομακρυσμένων χωρών, όπως λ.χ. από Κύπρο, Αίγυπτο, Αλβανία Σερβία, Βουλγαρία, Σκόπια, Ρουμανία, Μολδαβία, Ουκρανία, Ρωσία, Τουρκία, Τσεχία, Πολωνία, Γεωργία, Αρμενία, Ιράκ, Καζακστάν, Πακιστάν, Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Δανία, Φινλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Αργεντινή, Η.Π.Α., Αυστραλία, Φιλιππίνες, Κίνα κλπ. στα ελληνικά δημόσια σχολεία. Και εδώ τίθεται κι ένα επιπλέον θέμα που επίσης είχαν σοφά επιλύσει στην αρχαία ελληνική δημοκρατία: αυτό των σύγχρονων μετοίκων στην ελληνική επικράτεια με τα ελάχιστα δικαιώματα και τις αφάνταστες υποχρεώσεις, ενίοτε ολότελα εξευτελιστικές.
