ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΓΩΓΗΣ ΔΙΑΦΥΛΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟ
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ
Ας θυμηθούμε ότι ΝΕ Διαφωτισμό εννοούμε κυρίως το πνευματικό κείνο κίνημα που οδήγησε στην ελληνική επανάσταση του 1821 και τον Αγώνα της εθνικής μας ανεξαρτησίας κυρίως κατά τα τελευταία 50 χρόνια της τουρκοκρατίας ως απότοκο του ευρωπαϊκού διαφωτισμού αλλά και με πολλές ιδιαιτερότητες και ετερότητες για λόγους καθαρά ιστορικούς εφόσον στον ελληνισμό υπάρχει μακρόχρονη παράδοση αιώνων που σηματοδοτεί και το μέλλον. Κληρικοί λοιπόν υπήρξαν κατά τα 2/3 οι συγγραφείς και λόγιοι της τουρκοκρατίας και οπωσδήποτε οι κυριότεροι φορείς παιδείας επί τουρκοκρατίας και μάλιστα σε όλα τα μαθήματα ακόμα και στις θετικές επιστήμες. Ειδικότερα τώρα στην υπό εξέταση περίοδο αυτή η μακραίωνη ψυχοπαιδαγωγική παράδοση που μας οδηγεί από την αρχαιότητα μέσω Βυζαντίου στην τουρκοκρατία εξηγεί το γιατί ο άλλος μεγάλος του ΝΕ Διαφωτισμού ο Ρήγας Βελεστινλής ξεκινά με βιβλίο διαφωτιστικό απευθυνόμενος στους νέους της εποχής του με ένα ιδιαίτερα τολμηρό για τη εποχή του και όχι μόνο θέμα και αυτό δεν είναι άλλο παρά η αγωγή ακριβώς των διαφυλικών σχέσεων. Το σχετικό έργο του επιγράφεται Σχολείο ντελικάτων εραστών! (1790, Βιέννη) και δείχνει το μέγεθος του ενδιαφέροντος του εθνομάρτυρα για τους νέους βλαστούς συμπατριώτες του και τις αποφάσεις που θα έπαιρναν επί του θέματος. Αφού μελέτησε λοιπόν εκατοντάδες ερωτικές ιστορίες γαλλικής προέλευσης και μάλλον αδιάφορης γι’ αυτόν και τα ελληνικά ήθη και έθιμα και παραδόσεις και ιστορικές παιδαγωγικές καταβολές κατέληξε σε μια μικρή ομάδα ερωτικών ιστοριών που αξίζει όντως να διαβάσει κανείς σε οποιαδήποτε ηλικία για να θαυμάσει το αποτέλεσμα αυτό του κόπου του Ρήγα. Σπεύδει γι’ αυτό ο ίδιος στον πρόλογό του να διευκρινίσει ότι αφιερώνει και προσφέρει το παρόν πόνημα το πρώτο της διαφωτιστικής του προσπάθειας πράγματι προφητικά μιλώντας ως την απαρχή των κόπων του σε όλους τους αισθαντικούς νέους και νέες της εποχής του με τον όρο πως οι εμπεριεχόμενοι τω παρόντι βιβλίω (έξι) έρωτες εις υπανδρείαν καταντούν η οποία είναι μυστήριον και ας μην πολυλογούν (μάλλον εννοώντας: κακολογούν οι φιλοκατήγοροι τους οποίους αναφέρει πιο πάνω πως δεν παύουν να εφευρίσκουν αιτίας δια να εξασκούν την γλώσσαν τους και επομένως δεν θα άφηναν χωρίς μομφή και τον ίδιο αφού «έκλεξε» ερωτική ύλη). Και πάλι στο ίδιο εισαγωγικό του κείμενο λίγο πιο πάνω αρχίζει με τα εξίσου διαφωτιστικά ότι η άκρα έφεση που είχε να δώσει μια αμυδρά ιδέα των κατά την Ευρώπη ηδονικών αναγνώσεων που ευφραίνουν και τα ήθη τρόπόν τινα επανορθούν ήταν που τον παρεκίνησε να αναλάβει τη μετάφραση των ιστοριών, (ώστε) οπού ενταυτώ να ηδύνω και να ωφελήσω τον αναγνώστην μου. Τέλος η μετάφραση είναι ελευθέρα, δηλαδή κατά νόημα μόνο και μάλιστα πρόσθεσε και μερικά επειδή η κατά λέξη μετάφραση είναι όντως ακατάλληλη και με το γλωσσικό μας ύφος αφού έχει η καθεμιά από τις δυο αυτές παραδόσεις τις ιδιαιτερότητές της –όχι μόνο γλωσσικές.
Ανάλογα από τις πιο αγαπημένες παρεκβάσεις του Αγ. Κοσμά του Αιτωλού υπήρξε η συχνή αναφορά–διδαχή του σε θέματα αγωγής διαφυλικών σχέσεων υπό το πρίσμα της ορθόδοξης παράδοσης. Οι σύντομες σχετικές παραπομπές-αναφορές που ακολουθούν προέρχονται από τη διδακτορική διατριβή για τις Διδαχές που βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Α1) ή από άλλο στο περιοδικό Ηπειρ. Εστία 2-1953 / (Α2) καθώς και στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (Β1) και το χειρόγραφο της Ι. Μ. Λευκοπηγής Άνω Δίβρης Ηλείας (Β2-Γ) που ολοκληρώθηκε στα 200 χρόνια από το μαρτύριο του αγίου (1979, Ι. Μενούνου. Διδαχές και βιογραφία Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, εκδ. ΤΗΝΟΣ).
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με την ισότητα-ισοτιμία των φύλων: κάθε άνθρωπος άντρας ή γυναίκα (οι αδελφοί και οι αδελφές του) πρέπει να φροντίζει πώς να σωθεί -ψυχοσωματικά- φροντίζοντας και για τους άλλους αλλιώς αποτυγχάνει στο θέμα της σωτηρίας του. Έτσι έζησαν άντρες και γυναίκες αναρίθμητοι και πέρασαν και εδώ καλά και επήγαν και στον τόπο της αιώνιας χαράς. Όταν δημιούργησε λοιπόν ο Θεός τον άντρα «έκβαλε» ο πανάγαθος Θεός μια πλευρά του και έκαμε μια γυναίκα όπως είναι όλες οι γυναίκες σήμερα και του την έδωσε για σύντροφο και παρηγοριά. Ίσια την έκαμε ο Θεός τη γυναίκα και όχι κατώτερη. Τώρα αν θέλει κάποιος να είναι καλύτερος από τον άλλο ή άντρας ή γυναίκα πρέπει να κάνει και έργα καλύτερα… και τα κρεβάτια σας με φρονιμάδα να κυβερνάτε ως χριστιανοί και έτσι να δίνετε το καλό παράδειγμα και στους άλλους. Κορυφαία στιγμή στην ιστορία για όλες τις γυναίκες και τους άντρες η γέννηση της Παναγίας Αχράντου υπερευλογημένης ενδόξου Δεσποίνης ημών και Αειπαρθένου Μαρίας. Να μη μεταχειρίζονται οι άντρες τις γυναίκες τους σα σκλάβες γιατί είναι όλοι πλάσματα Θεού και ο Χριστός σταυρώθηκε για όλους και όλοι μας λέμε Πατέρα το Θεό και κοινωνάμε το ίδιο. Δεν την έκανε κατώτερη από τον άντρα ο Θεός αλλά καλό θα ήταν να προσδιορίζονται οι επιμέρους κοινές λειτουργίες για αποφυγή παρεξηγήσεων ώστε να μη καταφρονεί ο ένας τον άλλο. Μόνο με τη ντροπή στόλισε περισσότερο τη γυναίκα για να λάμπουν σαν το χρυσάφι και να δοξάζουν το Θεό για τη συζυγική τους σχέση. Κι επειδή ξεπέφτει η γυναίκα ευκολότερα ο μισόκαλος μεταχειρίστηκε ως μέσο πτώσεως την Εύα ολόκληρου του ανθρωπίνου γένους. Γι’ αυτό ας ακούνε οι άντρες τις καλές συμβουλές των γυναικών τους και ας αποφεύγουν κάθε άλλη. Αποτέλεσμα του προπατορικού αμαρτήματος η εξορία από την ιδεατή κατάσταση των πρωτοπλάστων και η επίμοχθη αλλά και ευλογημένη εργασία και ακόλουθη συντήρηση και ελεημοσύνη προς άλλους με τον ιδρώτα μας όπως και η επίπονη γέννηση παιδιών. Όλοι μας είμαστε απόγονοι αυτών των πρωτοπλάστων από ένα πατέρα και από μια μητέρα όλοι αδελφοί. Παρακαλώ τον γλυκύτατό μου Ιησού Χριστό και Θεό να στείλει ουρανόθεν την ευλογία του να ευλογήσει κι τους άντρες και τις γυναίκες, τα παιδιά σας κοκ. (Α1)
Καθώς ένα χελιδόνι χρειάζεται δυο φτερά για να πετά έτσι κι εμείς τις δυο αγάπες για να σωθούμε, την αγάπη στο Θεό και τον άνθρωπο, όπως όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας άντρες και γυναίκες με αυτές τις δυο αγάπες αγίασαν και κέρδισαν τον Παράδεισο. Η μοναδικότητα της τίμιας συζυγίας εκατέρωθεν είναι εκ των ων ουκ άνευ όπως και κάθε αγριότητα και βιαιότητα στο συζυγικό βίο ώστε να διάγουμε ως τέκνα και θυγατέρες Χριστού και όχι ως άλογα ζώα κατάλληλα συμβουλευόμενοι… το σύντροφό μας έδωσε ο Θεός να τον αγαπάμε και να τον χαιρόμαστε εξίσου και για να μη στεναχωριόμαστε όντας μόνοι και στη ζωή αυτή. Αξιόλογα χαρίσματα της γυναίκας πάντως είναι η υπομονή και η γλυκύτητα των λόγων, η ευεργετική διάθεση και αυτογνωσία και αντιστρόφως (Α2).
Το αμοιβαίο μίσος είναι του διαβόλου όπως και κάθε παρασυζυγική και παραφυλική σχέση, αφού καθετί εποίησεν καλώς λίαν και κάθε αστοχία δική μας όπως κι οι χωρισμοί και κάθε αποφυγή των συζυγικών και πατρικών ή μητρικών ευθυνών. Η επιλογή του όποιου φύλου επίσης είναι εκ του πονηρού ενώ συνιστάται η στάση των Ιωακείμ και Άννης που δεν προτίμησαν το αρσενικό από το θηλυκό παιδί γιατί όλα πλάσματα Θεού είναι και αυτό συνεχίζεται και με τα ονόματα των αγίων μας που δίνουμε κατά τη βάπτιση στα παιδιά των αγίων ανδρών ή γυναικών, Μαρία, κυρία και βασίλισσα ουρανού και γης, πάσης νοητής και αισθητής κτίσεως, που παρακαλεί για τις αμαρτίες μας, Νικόλαος που νίκησε δαίμονες και πάθη, Γεώργιος στολισμένος με αρετές χριστιανικές, Παρασκευή ετοιμασμένη για το Χριστό. Κι όλα αυτά γιατί γεννήθηκε ο Κύριος από γυναίκα για να ευλογήσει τη γυναίκα. Και αρραβωνιασμένη με χρυσό δακτυλίδι για να λάμπει σαν το χρυσάφι όπως κι ο άντρας στέρεος ώστε και η χαρά κι η ευφροσύνη από μια τέτοια σχέση να οδηγεί στον ευλογημένο γάμο, μακριά από αιμομιξίες και με αρμόδια εκλογή συζύγου ανάλογης πνευματικής κατάστασης εξετάζοντας προσεκτικά μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια της υλικής αλλά και κυρίως πνευματικής προετοιμασίας που να οδηγεί σε αβίαστη επιλογή και κοινό θέλημα των μελλονύμφων. Ασφαλώς ανάλογη πρέπει να είναι κι η πορεία μετά την τέλεση του μυστηρίου του ορθοδόξου γάμου με σαφή σκοποθεσία και προσοχή. Έτσι ο Θεός ευλογεί τον άντρα και τη γυναίκα και τα ευλογημένα από τέτοια σχέση προερχόμενα παιδιά σας και δε σας κολλά κανένα πράγμα μήτε μάγια μήτε κανένα κακό, και περνάτε καλά και εδώ και πηγαίνετε στον Παράδεισο να χαίρεστε πάντοτε και δεν μπορεί να σας χωρίσει παρά μονάχα από το θάνατο και την παρασυζυγία. Πάντως η μακροθυμία και στις δύσκολες στιγμές του συζυγικού βίου είναι πάντοτε επιθυμητή και διαρκές ζητούμενο (Β1).
Όλοι άντρες και γυναίκες να μη καταφρονείτε το λόγο του Θεού γιατί ο πανάγαθος Θεός είναι εύσπλαχνος αλλά και δίκαιος και ο γάμος τίμιος και η κοίτη αμίαντος, όπως λέει κι ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς τρεις οι τάξεις των σωζομένων χριστιανών: δουλεία-μισθαρνία-υιότης (δουλεία-μισθοφορία-υιότητα) ή παρθενία-σώφρων χηρεία-γάμος τίμιος (παρθενία-σώφρων χηρεία και τίμιος γάμος) και όπως δεν μας αρέσει η παρασυζυγία έτσι και του Θεού δεν αρέσει να έχουμε μερίδα με το διάβολο (Β2&Γ).
Καταλυτική του θέματος διδαχή είναι η ακόλουθη γιατί θέλοντας να δείξει και την κλιμάκωση της χριστιανικής αρετής ο άγιος μας δίνει ως πρώτο πρότυπο-μοντέλο αρετής μια γυναικεία μορφή: αυτή της αγίας Παρασκευής όπως άλλωστε τονίζει κι ίδιος: ας πάρουμε μια γυναίκα παράδειγμα για να μη παραπονιούνται οι γυναίκες και λένε ότι οι άντρες μπορούν να κάνουν καλά και να σώζονται ενώ αυτές δεν μπορούν και είναι αδύνατες. Σ’ αυτήν λοιπόν τη μορφή δίνει ο άγιος το 100% της ενάρετης χριστιανικής βιωτής. Λίγο πιο κάτω στα 60% βρίσκουμε ένα έγγαμο πάλι ζευγάρι που έζησαν και τους δυο τρόπους σωτηρίας, έγγαμο και άγαμο, διαδοχικά. Τέλος στα 30% αναφέρει ένα ευλογημένο έγγαμο πάλι ζευγάρι που αφιερώθηκε εξολοκλήρου στην ορθόδοξη οικογενειακή βιωτή (Δ).
Αρχικά βρίσκουμε τους μόνους οκτώ καλούς που βρέθηκαν και σώθηκαν από τον κατακλυσμό δηλαδή το Νώε με τη σύζυγό του και τις νύφες με τις τρεις γιους του, κι ακολουθεί ο ύμνος του συζυγικού βίου: οι άντρες όσο μπορείτε να έχετε αγάπη με τις γυναίκες σας, δε βλέπετε πόσους πειρασμούς έχουν οι ευλογημένες με τα παιδιά τους, με το σπίτι, με το ένα με το άλλο; Κι η γυναίκα μεγαλύτερη αρετή η υπομονή και η παρηγοριά του συζύγου. Γι’ αυτό έδωσε ο πανάγαθος τη γυναίκα στον άνθρωπο για παρηγοριά! (Ε).
ΠΗΓΗ: ΔΡΑΜ 2013
ΤΣΑΚΙΡΑΚΗ ΜΙΧΑΗΛ, ΘΕΟΛΟΓΟΥ
