Δεν νομίζομε πως θα μπορούσε να περιγράψει κανείς άλλος καλύτερα και πιο παραστατικά, από τον πρωτομάστορα του λόγου Φώτη Κόντογλου, την κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου, τη νευρικότητα και τη βιασύνη του, που δεν τον αφήνουν να ’χει αναπαμό. Κάθεται ξαπλωμένος, ο μαστρο-Φώτης, και δέχεται το δροσερό αεράκι που κόβει τη ζέστη, αναπνέει ελεύθερα κι ακούει το βούισμα των δέντρων, που είναι το μυστηριώδες ανάσασμα της φύσεως, από καταβολής κόσμου. Κι ακούει τα τζιτζίκια που αντιλαλεί ο κόσμος από τις φωνές τους να τον προκαλούνε και του λένε πως αυτή η ζωή που ζούνε οι άνθρωποι, ζωή δεν είναι. Οι άνθρωποι μιμούνται τα μυρμήγκια, τάχατες πως είναι εργατικά, που τρέχουν, όλο τρέχουν και δεν σταματάνε μια σταλιά να τραγουδήσουνε κι αυτά τα καημένα σαν τα τζιτζίκια, να γλεντήσουνε και να χαρούνε τη ζωή τους!
Ο άνθρωπος έχει να ρυθμίσει τη ζωή του με τρία ρολόγια: ένα βιολογικό, ένα υπαρξιακό κι ένα κοινωνικό. Το καθένα από αυτά κινείται με τη δική του ταχύτητα. Το βιολογικό τραβά τον δικό του ρυθμό, αρχίζει και σταματά με το δικό του φυσικό θέλημα· αφού άρχισες κάποτε, κάποτε και θα σταματήσεις. Αφού γεννήθηκες, θα πεθάνεις. Το υπαρξιακό, όμως, λειτουργεί με έναν άλλο ρυθμό, που πολλές φορές είναι ανεξάρτητος ή και αντίθετος από τον βιολογικό, που τον επηρεάζει, όμως, σημαντικά. Το κοινωνικό πάλι δεν μπορεί να αρνηθεί την ικανότητα του βιολογικού ούτε την επιρροή του υπαρξιακού και προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσά τους.
Το υπαρξιακό στη μέση της ζυγαριάς, στο κέντρο της καρδιάς του ανθρώπου, προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στα άλλα δύο, διαφορετικά δημιουργείται δυσαρμονία στις ψυχικές λειτουργίες του ανθρώπου και όταν το κοινωνικό λειτουργεί με μεγαλύτερη ταχύτητα από την κανονική, τότε στον άνθρωπο δημιουργείται το άγχος. Το άγχος, που είναι καταστροφικό για το άτομο. Προκαλεί πρόωρο γήρας και επισπεύδει το τέλος του βιολογικού ρολογιού, δηλαδή, τον θάνατο.
Ο άνθρωπος μέσα στον κόσμο αυτόν, όπου κλήθηκε να ζήσει, πρέπει να παλέψει για να επιβιώσει και δεν μπορεί να είναι ούτε τζιτζικάνθρωπος, δηλαδή απαλλαγμένος από σκοτούρες και σκέψεις και να το ’χει ρίξει συνέχεια στο τραγούδι ούτε, όμως, και μυρμηγκάνθρωπος. Δυστυχώς σήμερα με τον ρυθμό που πορεύεται η κοινωνία μας έχει γίνει πολύ νευρική και βλέπει κανείς τους ανθρώπους μέσα στις μεγαλουπόλεις να τρέχουν σαν τα μυρμήγκια νευρικά και ασταμάτητα σαν κάποιος εχθρός να τα κυνηγάει επίμονα. Οι κοινωνίες σήμερα δεν προχωρούν, τρέχουν, βιάζονται κι αντί όσο περνά ο καιρός να φρονιμεύουν χειροτερεύουν τα πράγματα, προκαλώντας τον βιασμό του χρόνου, ο οποίος χάνει την εύρυθμη λειτουργία του υπαρξιακού του ρολογιού και επισπεύδει τη λήξη του βιολογικού του χρόνου. Οι βιολογικές ταχύτητες ολονέν και αυξάνονται, ενώ οι αντοχές φθείρονται, ο χωροχρόνος συμπιέζεται, ο υπαρξιακός χρόνος ασφυκτιά και στην προσπάθειά του να ισορροπήσει αυξάνει το άγχος, προκαλεί πίεση, υπαρξιακά αδιέξοδα και ψυχολογικές νευρωτικές καταστάσεις.
Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Όλα γίνονται ταχύτατα και άρρυθμα. Το fast food = γρήγορο φαγητό, που είναι υπεύθυνο για την παχυσαρκία, δημιουργήθηκε από την ανάγκη των συνθηκών της ζωής για να κερδίσει χρόνο ο μυρμηγκάνθρωπος, να μαζέψει αγαθά και να τα συνάξει την αποθήκη, να χτίσει πρώτα τις αποθήκες του με σκοπό «να τρώει, να πίνει και να ευφραίνεται καθ’ ημέραν λαμπρώς», σαν τον άφρονα πλούσιο του ευαγγελίου.
«Τρέχομε σαν φρενιασμένα ποντίκια, ισχυρίζεται ένας σύγχρονος διανοητής. Ο σύγχρονος άνθρωπος καταδιώκει τον χρόνο και συνεχώς φοβάται μήπως τον χάσει. Η βιασύνη, που είναι κάτι διαφορετικό από την ταχύτητα, μοιάζει σαν ένας δαίμονας ή ένας βρικόλακας εγκαταστημένος μέσα στον άνθρωπο, με συνενοχή του ιδίου του ανθρώπου, που λες και βάλθηκε να κάνει το κέφι του αδειάζοντας τον εαυτόν του από την αφρόκρεμα της ενεργητικότητός του. Αποτέλεσμα; Στον πολιτισμό των καταναλωτικών αγαθών, το αγαθό που καταναλίσκεται περισσότερο είναι ο άνθρωπος».
Γιατί όμως αυτή η βιασύνη να επιταχύνομε χωρίς όρια τον ρυθμό της ζωής; Το κυριότερο αίτιο κατά πώς φαίνεται είναι ότι έχει θεοποιήσει το μεταφραστικό δάνειο από την αγγλική: ο χρόνος είναι χρήμα «time is money». Και υιοθετούμε έναν τρόπο ζωής που προσφέρει την μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα για να αποκτήσομε όσο μπορούμε περισσότερα. Όλη η σκέψη και η ενεργητικότητά μας απορροφάται κυριολεκτικά από ’να ασταμάτητο πηγαινέλα με συντρόφους την αγωνία, το άγχος, τη μελαγχολία και τα συνεπόμενα της αϋπνίας, μια νευρική και ανειρήνευτη ζωή. Σαν μυρμηκάνθρωποι καταντήσαμε. Μαζεύομε όλο μαζεύομε κι ύστερα έρχεται η εφορία, οι αρρώστιες ως απόρροια της αγωνίας και του άγχους κι οι νευρασθένειες, που όλο και πληθαίνουν σαν τη πρώτη φθινοπωρινή νεροποντή που ξεχύνεται μέσα στις γήινες αποθήκες των μυρμηγκιών και δεν τους αφήνει τίποτα απ’ ό,τι μαζέψανε το καλοκαίρι. Με γεγονός την αλήθεια ότι η βιασύνη, άσχετα αν προέρχεται από την απόκτηση υλικών ή άλλων αγαθών, υπονομεύει τα θεμέλια της ζωής μας, ας σκεφτούμε στα σοβαρά: αξίζει τόση βιασύνη;
